VR-fjölskyldan illa tekin í bólinu

Kraftaverk gerðist í vetur - stjórn VR var velt af stóli. Ég þekki svolítið til frá því á árum áður, nefndi þetta í pistli í desember, og veit að þetta var kraftaverk. Kom enda öllum á óvart, líka sigurvegurum kosninganna. Ragnar Þór Ingólfsson hefur verið ötull við að upplýsa fólk um sannleikann.

Fréttin sem birtist af samsæri í stéttarfélaginu er með ólíkindum. "Eigendur" stéttarfélagsins með Gunnar Pál Pálsson í fararbroddi, sem töpuðu kosningunum geta ekki sætt sig við það. En þar virðist búa meira að baki en bara tap í kosningum til stjórnar í stéttarfélagi.

Talað er um "að viðhalda VR-fjölskyldunni", "að vera illa tekin í bólinu", "láta þau hafa fyrir því" og það sem stakk einna mest í augu og eyru: "Þetta er félagið okkar og okkar hagsmunir eru undir því komnir." Svona talar eða skrifar fólk sem missti meirihlutavald í stærsta stéttarfélagi landins. Hverjir eru þessir "við"? Hvaða hagsmuni er hér um að ræða? Varla hagsmuni fjöldans - þ.e. félagsmanna. Eru einhverjir sérhagsmunir þarna á ferð sem fólk vill ríghalda í á kostnað almennra félagsmanna? Maður spyr sig...

Undanfarin ár - kannski áratugi - hefur mikið verið talað um hve stéttarfélög eru orðin máttlaus. Að þau séu lítið annað en sumarbústaðaleigur eða eitthvað álíka léttvægt. Stéttarfélög hafa, með heiðarlegum undantekningum, ekki virkað sem skyldi sem hagsmunaafl fyrir félagsmenn sína. Svo mikið er víst. En í kreppunni reynir kannski meira á þau en í uppgangi undanfarið og mikilvægt að hinn almenni félagi fylgist vel með og taki þátt í starfinu. Einnig er mikilvægt að í forsvari sé heiðarlegt fólk án hagsmunatengsla við gömlu bankana og aðrar spillingarstofnanir. Vaknið, VR-félagar!

 

Sannleikur Svarthöfða - sterastyrkt sjálfsálit

Ég veit ekki hver(jir) er(u) á bak við Svarthöfðann í DV, en fjári er hann oft góður. Eins og skrifaður á mitt eigið lyklaborð núna síðast. Er það minnimáttarkennd sem fær Íslendinga til að halda sig besta, klárasta, flottasta og stórasta? Sjálfbirgingurinn ríður oft ekki við einteyming og ef engin er ástæðan til að berja sér á brjóst - þá er hún nánast búin til og síðan blásin upp. Baldur lýsir þessu þannig að margir Íslendingar séu eins og Pollýanna á sterum. En hér er Svarthöfðapistillinn og forsíðan sem hann vitnar í.

 EINSTAKUR ÁRANGUR

Einhverjir vilja meina að mikilmennskubrjálæði hafi komið Íslendingum í þá ömurlegu stöðu sem nú blasir við gjaldþrota þjóð. Þetta er alrangt eins og allir sem þekkja sitt heimafólk hljóta að gera sér grein fyrir. Frumforsendan fyrir hallærinu er alls ekki stórmennskubrjálæði heldur þvert á móti sígild íslensk minnimáttarkennd sem brýst því miður fram í sameiginlegri þjóðarfirringu um að Íslendingar séu sterkastir, fallegastir, snjallastir og bestir í öllu.

Þessi firnasterka sjálfsblekking sem auminginn fyllir heimsmynd sína með til þess eins að kikna ekki algerlega undan eigin vanmætti er svo yfirþyrmandi að Íslendingar telja sig alltaf vera sigurvegara og langbesta. Jafnvel þegar þeir ná aldrei lengra nema í allra besta falli að vera næstbestir.

Samkvæmt íslenskum mælikvörðum er annað sætið sigursæti og FL Group og deCODE verðmæti. Fólk með óskerta sjálfsmynd bölvar þegar það lendir í öðru sæti, spýtir svo í lófana og strengir þess heit að gera betur næst og vinna. Þetta hvarflar ekki að Íslendingum. Þeim nægir að vera næstbestir vegna þess að þá eru þeir bestir. Þetta hljómar eins og mikilmennskubrjálæði en undir kraumar minnimáttarkenndin og vissan um að þeir geti aldrei orðið bestir.

Fyrir skömmu krækti landslið Íslands í handknattleik í silfur á ólympíuleikum og þjóðin trylltist. Landið varð stórasta land í heimi og ekki hefði verið hægt að fagna ákafar þótt gullið hefði unnist.

Ísland var þó ekki stórasta landið lengi og nokkrum vikum seinna rann stund sannleikans upp. Við erum smáð þjóð í gjaldþrota landi. Því miður fengum við ekki að búa lengi við leiðrétta sjálfsmynd þar sem Jóhanna Guðrún varð næstbest í Júróvisjón og sjálfsblekkingin skaut aftur upp kollinum. Við erum best og nú er þetta allt að koma. Svarthöfði er kominn með svo mikið ógeð á þessum hugsunarhætti vegna þess að við munum ekki ná okkur á strik fyrr en við gerum okkur grein fyrir að við erum dvergar og meðalmenni á alþjóðlegan mælikvarða þrátt fyrir höfðatölu.

Svarthöfði seldi því bókstaflega upp þegar hann sá forsíðu Fréttablaðsins í gær þar sem greint var frá einstöku afreki Eiðs Smára. Á yfir- og aðalfyrirsögn mátti skilja að hann hefði nánast sigrað í meistaradeild Evrópu einn síns liðs fyrir Barcelona. Vissulega er einstakt að landa svona stórum titli með því að sitja á varamannabekk en fyrr má nú fyrr vera. Heimspressan hefur aðra og réttari sýn á málið og Eiður sést einungis fagna sigrinum á síðum íslenskra blaða þannig að úti í hinum stóra heimi virðist hann ekki vera þessi lykilmaður sem Íslendingar vilja vera láta.

Við erum í svakalega vondum málum ef fjölmiðlar ætla ekki að fara að hysja upp um sig og byrja að endurspegla raunveruleikann frekar en búa til heimsmynd sem er lesendum þeirra og áhorfendum þóknanleg og í takt við landlæga minnimáttarkennd.

Ætla mætti miðað við þessa umfjöllun að Eiður Smári hafi unnið Meistaradeildina einn síns liðs og hjálparlaust. En eins og allir vita sem fylgst hafa með boltanum hefur hann sáralítið fengið að spila með um langa hríð og á því lítinn þátt í titlinum. Enda hefur mikið verið rætt um að hann skipti um lið. En þetta er dæmigerð þjóðrembuumfjöllun og svona hugsunarháttur stendur okkur fyrir þrifum í ýmsum málum - nú sem endranær.

Orðsnilld á Alþingi

Hér eru tvö sýnishorn af orðsnilld þingmanna á Alþingi Íslendinga - og ríkidæmi málefnanna. Ósanngjarn samanburður? Eflaust, en samanburður engu að síður og dæmigerður fyrir málefnafátækt allt of margra þingmanna þessa dagana og vikurnar. Samanburður sem sýnir líklega eina ómerkilegustu setningu sem sögð hefur verið í ræðustól Alþingis annars vegar - og hins vegar eina mögnuðustu ræðu sem þar hefur verið flutt. Ég hef ekki lagt á mig að hlusta mikið á "umræður" frá Alþingi undanfarið. Það fýkur alltaf í mig við þá hlustun og það er vond líðan.

Ég á þá ósk heitasta að alþingismenn hætti að líta á ræðupúlt Alþingis sem æfingasvæði fyrir ómálefnalegt skítkast og innihaldslaust blaður - eða kjörinn stað til að fullnægja athyglissýki og ganga í augun á ofstækisfullum kjósendum sínum. Við borgum þeim góð laun fyrir að vinna að hagsmunum okkar og gerum þá kröfu til þeirra ALLRA að þeir standi undir væntingum og vinni fyrir kaupinu sínu. Annars verða þeir settir af við fyrsta tækifæri.

Orðsnilld Eyglóar Harðardóttur 28. maí 2009.

 

Orðsnilld Vilmundar Gylfasonar 23. nóvember 1982 - sjá hljóðskrá hér fyrir neðan og prentaða ræðuna hér.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Vilmundur Gylfason 23.11.1982 - Krossgötur 17.1.09

Komið, spámenn...

Nýr pistill Eiríks Guðmundssonar í Víðsjá á Rás 1 fjallar um þörf Íslendinga fyrir sannindi. Eiríkur tekur síst of djúpt í árinni. Þangað til sannleikurinn kemur í ljós verðum við í lausu lofti - og það er afleitt. Stjórnvöld verða að tala meira við þjóðina - og segja sannleikann.

Komið, spámenn

Á Íslandi er nú töluverð þörf fyrir mikil sannindi. Þjóðin þráir speki, þráir sannindi, helst dálítið dularfulla speki, sem sögð er á framandi máli, við munum taka Dalai Lama fagnandi, rétt eins og við tókum bandaríska kvikmyndaleikstjóranum David Lynch fagnandi á dögunum. Eins og við tókum Evu Joly fagnandi, þegar hún kom og sagði okkur, beint eða óbeint, að hér hefðu glæpamenn verið að verki.

Það er eftirspurn eftir erlendum sannindum, og það er ekki að ástæðulausu! Þjóðin trúir ekki innlendu spekingunum, treystir ekki á íslenskt hyggjuvit, og það er eðlilegt, það voru jú Íslendingar sem léku okkur grátt. Þess vegna bíðum við nú eftir því að einhver komi, með eitthvað. Við erum opin fyrir austrænni speki, norrænni speki, andlegum fróðleik við trúum við sem við okkur er sagt, vegna þess að við erum beygð og þurfum á einhverju að halda. Í því ástandi sem Íslendingar eru nú taka þeir á móti hverju sem er. Helst einhverju heimsfrægu. Dalai Lama er á leiðinni til landsins, hann virkaði reyndar ekki beysinn í myndinni sem sjónvarpið sýndi í gærkvöldi, hann var eins og hver annar grínari, sem stakk til dæmis upp á því að menn leystu deilur Palestínumanna og Ísraelsmanna með því að fara í lautartúr. Menn eiga bara að róa sig niður, sagði Dalai Lama. Og svo var það spekin um að hinir fátæku séu hamingjusamari en hinir ríku. Stórhættulegur boðskapur, fyrir þjóð í þeirri stöðu, sem Íslendingar eru nú.

En það er sannarlega engin ástæða til að ýta mönnum út af borðinu, þótt þeir komi furðulega út, í einum sjónvarpsþætti, það er sjálfsagt að hlusta á Dalai Lama, og raunar alla þá sem vilja færa okkur einhvern uppbyggilegan boðskap. Ekki veitir af.

En sumarið, ágætu hlustendur, það er strax byrjað að slæva mann. Áður en maður veit af er maður farinn að borða pönnukökur með kanilsykri undir berum himni, áður en maður veit af er maður orðinn heimskulegur í stuttbuxum, það er vonlaust að hugleiða hlutskipti sitt, af einhverri alvöru, á stuttbuxum. Ekki síst þess vegna, veitir ekkert af uppörvandi innspýtingu inn í hugarfarið, þótt maður nenni ekki endilega, að láta segja sér, að róa sig niður. En hættan er sú, ágætu hlustendur, í maílok, að fegurðin í náttúrunni slævi mann, að maður gleymi sér glápandi niður Flosagjá, að maður gleymi sér undir allt of háum hamravegg, gleymi sér við að bera smurolíu á reiðhjólið, eða lesandi Kvöldvísur við sumarmál, franska skáldsögu um hafið, ég veit það ekki, ég veit ekki til hvers heimurinn ætlast af manni, ég veit ekki hvernig ég á að taka öllum þessum ráðleggingum, veit ekki hvað á að gera, þegar grænu skuggarnir skríða á land, volgir upp úr funheitum hafdjúpunum.

Ég veit ekki hvernig á að lifa kreppuna af. Ég veit ekki hvort Dalai Lama hefur svarið, eða David Lynch, eða Eva Joly, eða villt blóm sem vaxa undir hamravegg, eða andlit sem speglast í djúpum hyl á Þingvöllum, ég bind reyndar af einhverjum ástæðum vonir við rússneska hljómsveitarstjórann Gennadij Rosdestvenskij, sem ég sá í sjónvarpinu í gær. Það var bara eitthvað í því, hvernig hann talar og ber sig að, þegar hann stjórnar hljómsveit. Hann ku vera á leiðinni til landsins.

En þannig er staðan, nákvæmlega núna, ágætu hlustendur, á Íslandi er nú töluverð þörf fyrir sannindi, við bíðum eftir fljúgandi dúfum með hálsbindi, við bíðum eftir því að sannleikurinn komi siglandi, utan úr heimi, við nemum hann í viðtali, sem verður sent út með íslenskum texta síðar. Þangað til verðum við - eins og hingað til - algerlega í lausu lofti.

Víðsjá 25. maí 2009

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Víðsjá 25.5.09 - Eiríkur Guðmundsson - Komið, spámenn

Einkavæðingin og afleiðingar hennar

Ég hvet alla sem mögulega geta til að horfa á myndina sem sýnd verður á RÚV í kvöld klukkan 22:20 - eftir Tíufréttir - sjá hér að neðan. Umfjöllunarefnið kemur okkur Íslendingum mjög mikið við, svo ekki sé fastar að orði kveðið.

Þakka Dagnýju fyrir ábendinguna í athugasemd við síðasta pistil og tek að auki undir orð hennar þar. Látið sem flesta vita af þessari mynd.

Viðbót neðst í færslu: Umfjöllun Spegilsins í kvöld um myndina.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Spegillinn 27.5.09 - Einkavæðingin og afleiðingar hennar

Opið bréf til alþingismanna

Þið eruð kosin af okkur, þið eruð fulltrúar okkar, þjónar fólksins í landinu, almennings. Gleymið því aldrei. Eins og sagt er á engilsaxnesku: "We can make you or brake you". Okkar er valdið, það hefur sannast með eftirminnilegum hætti. Við tökum aftur í taumana ef þörf krefur, hafið það á hreinu. Íslenskur almenningur er vaknaður af gróðærisrotinu eins og þið hafið orðið harkalega vör við, sum hver. Hlustið á okkur.

Það er sorglegt að verða vitni að tuðinu í ykkur í þingsalnum. Grátbroslegt að heyra fulltrúa þeirra flokka sem komu Íslandi á vonarvöl gagnrýna núverandi ríkisstjórn fyrir rangar áherslur. Hrikalegt að heyra duldar hótanir um málþóf í málum sem skipta þjóðina öllu máli því það hentar ekki þeim hagsmunaöflum sem þið þjónið - því þjóðinni þjónið þið ekki, svo mikið er víst. LÍÚ er ekki þjóðin.

Skömmu fyrir jól, þann 21. desember, skrifaði ég eftirfarandi pistil og birti greinar og myndband sem skipta miklu máli. Ég beini máli mínu nú til allra þingmanna á Alþingi Íslendinga. Sem vinnuveitandi ykkar og launagreiðandi ætlast ég til að þið hlustið og takið mark á því sem hér kemur fram. Hlustið á rödd skynseminnar innra með ykkur, hlustið á sannfæringu ykkar, hlustið á vilja þjóðarinnar. Ef íslenska þjóðin hefur einhvern tíma þarfnast samstöðu alþingismanna - þvert á alla flokkapólitík - og skynsamlegrar ákvarðanatöku þá er það núna. Vinnið fyrir þjóðina, ekki flokkinn eða hagsmunaöfl sem eru ennþá föst í græðgisvæðingunni og sérhagsmunapotinu. Slítið ykkur laus frá flokksræðinu og hugið að þingræðinu - valdi hins almenna þingmanns sem kjörinn er af þjóðinni.

Hér er pistillinn frá 21. desember - Til hvers er Alþingi? - Lesið hann og greinarnar, horfið á myndbandið, takið afstöðu með íslensku þjóðinni og hugið að vilja hennar. Til þess eruð þið á Alþingi - að fara að vilja þjóðarinnar. Ekki til að þjóna Flokknum eða þröngum sérhagsmunum. Gleymið því aldrei.

_____________________________________

Frábær grein birtist í Fréttablaðinu í dag. Hún er eftir Njörð P. Njarðvík og er mjög sönn frá upphafi til enda. Þingræðið á Íslandi er fótum troðið, þingmenn eru eins og puntudúkkur sem segja það sem Flokkurinn leyfir, þegja um það sem Flokkurinn vill þagga niður og greiða atkvæði eins og þeim er fyrirskipað. Ákvæði 48. greinar stjórnarskrárinnar um að þingmenn séu eingöngu bundnir við sannfæringu sína er hunsað algjörlega. Enda þingsætið í húfi, eða hvað? Þingmenn skirrast ekki við að svíkja bæði eigin sannfæringu og kjósendur sína til að halda þingsætinu í von um að fenni yfir orð, gjörðir og aðgerðaleysi. Þeir beygja sig undir ofurvald flokksforystunnar því aldrei má spyrjast að ólíkar skoðanir um hin ýmsu mál eigi heima undir kúrekahatti flokkanna þótt það sé í hæsta máta eðlilegt.

Hér er svo grein eftir Sverri Jakobsson sem birtist í Fréttablaðinu 29. febrúar sl. og fjallar um sama efni. Takið eftir tölunum sem Sverrir nefnir um að árið 2007 hafi ríflega 90% af samþykktum lögum á Alþingi verið úr smiðju ríkisstjórnar. Þingmannafrumvörp og ályktanir fara beint ofan í skúffu og eiga sér enga lífsvon - frumvörp frá fólkinu sem beinlínis er kosið til þess að semja og setja lög. Hverslags víðáttuvitleysa er þetta eiginlega?

Hér er svo samanklippt svolítil umræða um einmitt þetta mál í Silfri Egils 9. mars og fréttum RÚV 10. september sl. Takið eftir tölunum sem Katrín nefnir. Sláandi. Þessu verður að breyta! Er það ekki á valdi þingmanna sjálfra með því að hafna flokksræðinu og ofríki framkvæmdavaldsins og fylgja sannfæringu sinni?

Hallgrímr inn höfðingjadjarfi

Í Íslendingasögunum er sagt frá mönnum sem fóru á fund konunga í útlöndum. Fluttu þeir drápur og ýmsan skáldskap annan og hlutu að launum sverð eða skildi, gullbauga og annað skart. Væru þeir vopnfimir urðu þeir kannski eftir, fóru í víking með konungi og komu klyfjaðir verðmætum út til Íslands. Sá frægasti, Egill Skallagrímsson, hlaut líf sitt að skáldalaunum hjá Eiríki blóðöx hinum enska og heitir drápa sú Höfuðlausn. Hinir fornu kappar þóttu höfðingjadjarfir mjög og hlutu gjarnan frægð og frama fyrir.

Enn ganga íslenskir kappar fyrir erlenda konunga, höfðingjadjarfari en nokkru sinni. Í síðustu viku flutti Hallgrímur Helgason, rithöfundur, skemmtilega ræðu í Bergen í Noregi sem á dögum fornkappanna gæti hafa heitið Björgyn. Hann gekk djarfmannlega á svið, hinkraði andartak á leið að ræðupúltinu og hneigði sig hæfilega djúpt fyrir Haraldi Noregskonungi og Sonju drottningu. Flutti síðan mergjaða ræðu á máli innfæddra og kallaði upp í trjátoppana. Í ræðunni minntist Hallgrímur meðal annars á þann möguleika að Íslendingar kæmu aftur til baka til Noregs. Nokkrir munu reyndar þegar farnir.

En hér er þessi skemmtilega þrumuræða Hallgríms, bæði skrifuð og á myndbandi. Ég held að flestir ættu að geta skilið hana þótt hún sé á norsku. Góða skemmtun.

Tale på åpningsseremonien for Festspillene i Bergen
Grieghallen 20. mai 2009

Deres Majesteter, eksellenser, statsråder, fylkesmann, ordfører, kjære nordmenn.

Vi lever i en krisetid. Jeg kommer fra kriselandet, Island. Hva er en krise?

Jeg vokste opp i en tid med sterk inflasjon. Da jeg var tjue passerte den hundre prosent. Etter hvert klarte vi å få den ned igjen, men i de senere år har "inflasjonsspøkelset" kommet tilbake. Men da økonomien vår kollapset sist oktober forsvant det. Nå har vi noe kalt deflasjon - det motsatte av inflasjon. Vi trodde dette ville være noe positivt, men nei da. "Deflasjonen er farlig og skaper arbeidsløshet."

Inflasjon er et problem. Deflasjon er et problem. Livet er et problem.

Å vokse opp og leve i Skandinavia i siste halvdel av det tjuende århundre var et privilegium. Vi har vært velsignet med fred og fremgang, og nytt livet i det beste mulige samfunn. Likevel; livet må alltid være et problem, så vårt problem ble fraværet av problemer.

Vi tilbringer dagene foran pc-skjermen mens vi prøver hardt å møte deadlines som ikke har noe som helst med død å gjøre samtidig som vi leser om katastrofer i land langt borte. Vårt system er som en porblemløsingsmaskin som jobber døgnet rundt og automatisk fikser alle nye problemer vi støter på. Fra internett-porno til politiske flyktninger. I løpet av mitt liv har jeg til og med hørt folk klage på at de ikke lever i en "interessant tid", at ingenting skjer i vårt hjelmbekledde homoelskende sosialdemokratiske paradis.

Sommeren syttiåtte tilbrakte jeg i Norge. Jeg og en venn fikk sommerjobb dypt i skogene øst for Oslo. Med å telle trær. Sannsynligvis den mest umulige jobben i Norge. Og definitivt den mest umulige jobben for noen fra Island, Øyen Uten Trær. Men jeg var god i matte og husket godt. Hver dag gikk vi i mange mil og timer, min venn, jeg, og den gode gamle Ole fra Gudbrandsdalen. Jeg lærte ikke norsk den sommeren, for han snakket ikke med oss i det hele tatt. Han snakket bare, sporadisk, til trærne. De var hans venner, hans lidenskap, hans liv. På meg virket han som den erketypiske nordmann. For noen ganger virker det som om litteraturen deres er full av folk som elsker trær mer enn folk, fra Hamsuns Pan til Loes Doppler. Vi skjønner det ikke helt. Siden vi bare har fem trær på Island. Og de er så små at de ikke har lært å snakke ennå. Men deres trær er høye. Og man kan snakke til dem. Jeg tror dette må være grunnen til at dere alltid snakker i en slik høy tone med setninger som er på vei oppover. Dere prøver alltid å nå de høye furutrærne.

"Har du hørt om krisen de hadde på Island?! Kanskje kommer de tilbake hit alle sammen! Du må passe på! De liker ikke trær!"

Det er ikke egentlig sant. Vi elsker trærne våre, alle fem, og beundrer dem inderlig. For eksempel er de veldig gode i breakdans. Alltid på farten.

Vi har ingen trær, men mye vind. Dere har talløse trær, men ingen vind. For en ung gutt på nitten var Norge et utrolig land. Jeg forelsket meg i det. Stillheten i den norske skogen. Og stillheten i det norske samfunnet. Deres tilsynelatende perfekte samfunn.

Det virket som om ingenting hendte her. Som om dere bare tilbrakte dagene med å telle trær og ... penger. Men jeg var "in love with a fairytale" . Selvsagt hendte det ting her. Selvfølgelig hadde dere hatt deres andel drama. Du trenger bare å se på kongen her og minnes hans bestefar som sto på fremmed jord og festet medaljer på brystet til unge nordmenn som tre uker senere døde for fedrelandet. Norge har hatt sin del av vanskelig og dramatisk tid. Kanskje det er derfor dere har konsentrert dere om å skape et fredfullt og nyhetsløst samfunn som er opptatt med å dele ut Nobels Fredspriser og med å vinne gullmedaljer for skiskyting heller enn krigsskyting.

Vi har aldri hatt en krig på Island. Bare et par Torskekriger mot britene. Som vi vant, selvsagt. Vi har aldri tapt noe for britene. Vi fant til og med Amerika for dem, og så tapte de det. Det er derfor de sist oktober slo tilbake mot oss og brukte sine terroristlover til å knuse våre største banker, som ledet til at vår økonomi kollapset, som ledet til en revolusjon som veltet regjeringen.

Men selvsagt kan vi ikke skylde alle våre problemer på britene. Mesteparten av dem var hjemmelagde. For første gang i mitt liv så vi at det hendte noen virkelig dramatiske og vanskelige ting. Endelig levde vi i en "interessant tid". Ingen ble drept, men mange ble skadet, og skades fremdeles. Deflasjon, arbeidsløshet, konkurser, skilsmisser, stress ... En nyfunnet nasjonal selvtillit alvorlig såret... Det var en brutal oppvåkning fra de "gode tidene" da vi trodde vi hadde kommet ut av vår egen mørke og vanskelige historie og skapt Nordens Dubai. Men det viste seg å være et korthus bygget på sand. En gruppe frekke forretningsmenn, paralyserte politikere og en Nero i sentralbanken feilet landet sitt så fullstendig at vi må bygge opp alt fra bunnen igjen.

I fjor virket banken din en million ganger større og sterkere enn boken du holdt på å skrive. Den hadde over ti tusen ansatte i tretten land, eide en fotballklubb i London og hele eliteserien på Island, og kjørte TV-reklamer døgnet rundt. Da du møtte eieren (som ved siden av West Ham United, Excel Airways og Eimskip Shipping også eide forlaget ditt) følte du det som om du trykket hender med kong Midas. Du spurte til og med deg selv om du ikke kunne sette hans verdifulle håndtrykk på kontoen din...Vi var alle litt skremt av våre oligarker. Men: den dagen boken din ble utgitt, forsvant banken og eieren mistet alt. Nå har han ikke engang råd til boken din. Så dramatisk. Så treffende. For en klisjé.

Ja. Pennen er mektigere en penger. Det visste vi selvsagt, men nå vet vi det igjen, bedre og helt sikkert.

Vi trengte en krise. Vi trengte den som fylliken trenger avvenning. Krisen har lært oss mange ting. Den har lært oss at behov er greit men grådighet er det ikke. At milliardærer ikke kan bygge et lands rykte, men de kan lett ødelegge det. At bare når du har mistet alt du eier, finner du ut hva du virkelig eier. At hvis du prøver å begrave din egen historie, vil historien begrave deg. Og: Du trenger penger for å tjene penger og du trenger penger for å lage kunst. Men kunst tjener alltid mer penger enn penger, for penger kan ikke male, kan ikke synge, kan ikke skrive annet enn sjekker.

Enhver depresjon har en lys side. Når du heller håp i den giftige drikken desperasjon, blir den til inspirasjon. Krise er grunnlaget for suksess. Vi kan spørre oss om Ibsens verk ville vært like bra dersom han som liten gutt ikke hadde opplevd sin fars økonomiske krise.

Island er nå et annet land. Istedenfor å lytte til politikere lytter vi til poeter. Istedenfor å vise frem pengene sine viser folk frem gjelden sin.

Krise er speilet som bare viser deg dine feil. Og du trenger å se inn i det, slik at du kan gjenkjenne dem dersom de viser sitt ansikt igjen. Krisen har lært oss at næringslivet ikke er så viktig som å få næring fra livet.

Tusen takk.

Gullkorn mannanna

Ef þú vilt vera þjófur skaltu hlusta vel á mig,
steldu nógu miklu og þá semja þeir við þig.
Sá sem stelur litlu skilur ekki baun
í hvernig kerfið virkar
og að lokum lendir inni á Litla Hrauni.

Hljómar sannleikanum samkvæmt, ekki satt? Þetta er brot úr texta á plötu sem kemur út um miðja næstu viku. Lagið sem textinn er úr heitir Þjóðarskútan. Ég hef verið í forréttindahópi undanfarna daga, sem er fátítt en í þessu tilfelli mjög gefandi og skemmtilegt. Ég fékk að hlusta á alla nýju Mannakornsplötuna - Von. Hún er algjört gullkorn.

Eini tónlistarmaðurinn sem hefur komist næst því að vera tónlistarlegt átrúnaðargoð í lífi mínu er Ómar Ragnarsson. Þá var ég um 10 ára og Ómar að hefja feril sinn. Cliff Richard komst ekki með tærnar þar sem Ómar hafði hælana á þeim tíma nema hvað mér hefur líklega fundist Cliff sætari en Ómar. Þó er það alls ekki víst.

Fyrir utan þetta hefur aðallega tvennt staðið að ráði upp úr í tónlistarsmekk mínum. Mér fannst, og finnst enn, Dark side of the moon með Pink Floyd besta plata allra tíma. Og mér finnst Pálmi Gunnarsson besti söngvari á Íslandi - og eru þeir þó ansi margir mjög góðir. Það er eitthvað töfrandi og seiðmagnað við raddbeitingu Pálma. Hvernig hann tjáir hvað sem hann syngur. Hvernig hann kemur textanum frá sér, svo skýrt en þó eðlilega. Minnir mig á hvernig Hilmir Snær gat látið texta Shakespeares hljóma eins og nútímatalmál á fjölum Þjóðleikhússins um árið. Pálmi er og hefur verið minn uppáhaldssöngvari í fleiri áratugi en ég kæri mig um að muna.

Hitt Mannakornið er auðvitað Magnús Eiríksson. Í augnablikinu man ég ekki eftir öðru eins eintaki af tónlistarmanni. Manni sem getur allt í senn - samið ódauðleg lög og texta, spilað, sungið og líka tekið ljóð skáldanna og samið ógleymanleg lög við þau. Ég er sannfærð um að margir átta sig ekki á hve löng og glæsileg afrekaskrá Magnúsar er. Við heyrum lögin, þau sitja í okkur en við pælum ekkert sérstaklega í hver samdi þau. Man einhver eftir lögum eins og Ég er á leiðinni, Ræfilskvæði, Jesús Kristur og ég, Göngum yfir brúna, Braggablús... Svona mætti halda áfram lengi. Allt lög eftir Magnús og textar eftir hann, Stein Steinarr, Vilhjálm frá Skáholti. Man einhver eftir þessu textabroti:

Ofmetnastu ekki
af lífsins móðurmjólk.
Kirkjugarðar heimsins
geyma ómissandi fólk.
(Ómissandi fólk - lag og texti Magnús Eiríksson)

Einn aðalstyrkur Magnúsar Eiríkssonar sem textahöfundar er að hann hittir mann í hjartastað og sem lagahöfundar að lagið hverfur ekki úr huga manns, gleymist ekki. Sumir eru annaðhvort góðir lagahöfundar eða textahöfundar - en Magnús er snillingur í hvoru tveggja.

Þegar þessir tveir leggja saman, Pálmi og Magnús, getur ekki annað en komið út úr því frábær tónlist. Því höfum við fengið að kynnast í hvað... 30 ár? Ég man ekki hvað þeir hafa unnið lengi saman. Ég hef notið þess í tætlur að hlusta á nýju plötuna, Von, aftur og aftur og aftur. Þetta eru fjölbreytt lög - tregi, húmor, rómantík, sorg, ástríða, gagnrýni, háð... Þeir spila á allan skalann. Eitt lagið, Kraftaverk, hefur hljómað á Rás 2 (veit ekki um aðrar útvarpsstöðvar) og ég kannaðist strax við það. Platan verður reyndar plata vikunnar á Rás 2 alla næstu viku. Leggið við hlustir.

Ég beitti öllum mínum sannfæringarkrafti - sem getur verið allnokkur þegar mikið liggur við - við útgefandann til að fá að skrifa um plötuna og birta einn texta og lag. Það tókst og ég þakka fyrir góðfúslegt leyfið, sem er ekki sjálfgefið að fá. Ætli Jens Guð kalli þetta ekki að skúbba. Ég hef aldrei skrifað um tónlist, aldrei langað til þess fyrr. Er enda enginn sérfræðingur eða tónlistarspekúlant og nýt tónlistar með tilfinningunum og hjartanu, ekki höfðinu. En mig langaði að segja frá þessari plötu því tónlistin snerti mig svo innilega. Og ég má til með að nefna umslagið. Það er listaverk, enda eftir Ólöfu Erlu sem ég man eftir að fjallað var um í sjónvarpinu í vetur. Þvílík listakona! Sjáumst í Salnum í Kópavogi á fimmtudaginn - það verður gaman!

Farðu í friði

Við fæðumst til að ferðast meira,
fæðing dauði er ferðalag.
Margra bíður sultur seyra
en sumum gengur allt í hag.

Öll við fáum okkar kvóta
af meðlæti og mótlæti.
Flest við munum einnig hljóta
okkar skerf af ástinni.

Farðu í friði góði vinur
Þér fylgir hugsun góð og hlý.
Sama hvað á okkur dynur
aftur hittumst við á ný.

Úr hjarta mínu hverfur treginn
er ég hugsa um hlátur þinn.
Bros þitt veitti birtu á veginn
betri um stund varð heimurinn.

Farðu í friði góði vinur
Þér fylgir hugsun góð og hlý.
Þar til heimsins þungi dynur
þokar okkur heim á ný.

Sólin skín á sund og voga
sumar komið enn á ný.
Horfið burt í bláum loga
stjörnublik á bak við ský.

Lag og texti: Magnús Eiríksson

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Mannakorn - Farðu í friði
• Mannakorn - Farðu í friði

Spilling og mútur

Fyrir kosningar logaði þjóðfélagið vegna upplýsinga um styrki til stjórnmálaflokka og stjórnmálamanna. Ekki vannst tími fyrir kosningar til að klára þá umræðu og fá botn í styrkjamálin sem vel má flokka sem spillingu og mútur. Við gengum til kosninga án þess að vita fyrir víst hvaða einstaklingar eða flokkar höfðu gerst sekir um að þiggja mútur, hve háar og hvert endurgjaldið var. Mig langar að beina þeim tilmælum til fjölmiðla að taka þessi mál upp aftur og upplýsa það sem á vantaði. Hér er sýnishorn af þeirri umræðu.

Svo hrökk ég við þegar upplýst var um kjör þingmanna fyrir nokkrum dögum. Það sem stakk mig einna mest við ljómandi góða og vel fram setta úttekt Ingólfs Bjarna í fréttum RÚV á kjörum þingmanna var þetta: Þingmenn geta látið Alþingi endurgreiða sér styrki til stjórnmálaflokka. Semsagt - ef t.d. Birgir Ármannsson vill gefa Sjálfstæðisflokknum 100.000 krónur þrisvar á ári, Árni Þór Sigurðsson Vinstri grænum, Kristján Möller Samfylkingu, Birkir Jón Framsóknarflokknum eða Þráinn Bertels Borgarahreyfingunni - þá geta þeir rukkað Alþingi um peningana. Það þýðir einfaldlega að við, skattborgarar, erum látin borga göfuglyndi þingmanna í garð flokkanna sinna. Ef hver einasti þingmaður gefur flokknum sínum t.d. 100.000 krónur á ári gera það 6,3 milljónir úr vasa almennings. Hvað í fjáranum á þetta eiginlega að þýða? Hvað erum við búin að borga háar fjárhæðir til flokkanna samkvæmt þessari Fjallabaksleið? Misskil ég eitthvað hérna? Horfið á fréttina og segið mér endilega að þetta sé rangur skilningur hjá mér.

En kannski var þessi frétt bara árás RÚV - og nú mín - á þingmenn. Það myndi Gunnar Birgisson segja. Allar fréttir um vafasama eða undarlega stjórnunarhætti hans eru árás vinstri manna og fjölmiðla á hann persónulega - og nú dóttur hans. Enda gengur Gunnar á Guðs vegum... ja, eða alltént nafna síns í Krossinum sem styður hann heilshugar í umboði almættisins. Hverjir handhafar sannleikans í heiminum eru hefur alltaf verið umdeilt - og verður um ókomna tíð.

Hitt er svo annað mál að umburðarlyndi þjóðarinnar gagnvart spillingu er að þverra mjög hratt. Í byrjun maí birti Capacent Gallup niðurstöðu úr nýjum Þjóðarpúlsi og þá hafði spillingarbarómeter íslensku þjóðarinnar breyst verulega - og ekki var nú vanþörf á. Munið þið eftir þessu?

Í Krossgötum Hjálmars Sveinssonar í gær var mjög fróðleg umfjöllun um spillingu og mútur. Hjálmar ræddi við Gunnar Helga Kristinsson, stjórnmálafræðing, og Nönnu Helgu Valfells sem skrifaði nýlega BA ritgerð með titlinum Fjárreiður stjórnmálaflokka, spilling, hagsmunir, lög. Í formála vitnar Hjálmar í ummæli úr ritgerðinni sem höfð eru eftir brasilískum hugsuði sem sagði: "Spilling er aldrei verk eins einstaklings. Hún felur alltaf í sér hóp af fólki sem er tengt saman með einni grundvallarreglu - að skiptast á greiðum. Þessi sameinaða spilling er byggð á hefðbundnu siðgæði, vel treystum vináttuböndum og tækifærum sem gefast. Það verður til þess að glæpir geta átt sér stað án refsingar. Aðaleinkenni hennar er óþolandi hroki."

Eflsaust dettur mörgum ýmsir og ýmislegt í hug við lestur þessarar litlu tilvitnunar. Því öll þekkjum við opinber og óopinber dæmi um spillingu á Íslandi. Við höfum verið furðanlega umburðarlynd - en ekki lengur. Ég hengi þennan athyglisverða kafla úr Krossgötum neðst í færsluna. Hlustið vel.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Krossgötur 23. maí 2009 - Spilling og mútur

Sakamálin saksóknarans

Þar kom að því að eitthvað gerðist, nærri 8 mánuðum eftir hrun. Allir hafa þeir því haft nægan tíma til að fela slóðir og eyða gögnum. Eða hvað? Eva Joly sagði reyndar að hægt væri að rekja peningaflutninga fram og aftur blindgötuna um langt skeið. Vonandi er það rétt, en þá er að fá upplýsingarnar.

Norðurlöndin gerðu nýverið samning við Bresku Jómfrúreyjar (sem Tortóla tilheyrir) um að fá upplýsingar um skúffufyrirtæki og sitthvað þvíumlíkt. En hvernig standa málin með Kaupþing í Lúx? Nóg virðist hafa farið af þýfi þar í gegn, skilst manni. Sigrún Davíðsdóttir hefur unnið ötullega að upplýsingaöflun um þessi mál - skúffufyrirtæki og leynifélög hér og hvar - og hún er líklega orðin sérfræðingur í skattaskjólinu Lúxemborg. Ég bendi á hina ómetanlegu pistla hennar í Speglinum sem lesa má og hlusta á hér. Pistlar Sigrúnar eru hafsjór af fróðleik.

En loksins, loksins er eitthvað að gerast. Sérstakur saksóknari kominn í stellingar og búinn að gera húsleit. Þetta hefði gerst fyrir löngu víða annars staðar - og menn verið hnepptir í varðhald vegna þess að rökstuddur grunur væri um að lögbrot hefði verið framið. En ringulreiðin sem tröllriðið hefur stjórnsýslunni hér er með ólíkindum. Enginn veit af hverju ekkert var aðhafst strax. Hinir brotlegu bjuggust við því og gerðu ráðstafanir eins og fram kemur m.a. í myndbandi hér. En enginn var handtekinn, engar eignir frystar - ekkert slíkt hefur gerst ennþá.

Hvort saksóknari og hans fólk fann eitthvað við húsleit og þá hvað vitum við ekki. Né heldur af hverju var byrjað akkúrat þarna. En af nógu er að taka og einhvers staðar verður að byrja. Til upprifjunar bendi ég á pistilinn  Réttlæti óskast - má kosta peninga. Ég var orðin allverulega óþolinmóð fyrir 2 mánuðum, hvað þá núna.

Ég klippti saman nokkrar fréttir um Katar-Kaupþingsmálið. Fréttir af kaupum Katarfurstans birtust fyrst 22. september sl. Svo heyrðist ekkert af því máli fyrr en í janúar þegar farið var að draga þann gjörning í efa. Ólafur Ólafsson og Sigurður Einarsson mótmæltu hástöfum, gáfu út yfirlýsingar og sögðu viðskiptin ofureðlileg. Einmitt það.

Fréttir Stöðvar 2 og RÚV frá september 2008, janúar 2009 og maí 2009

Kastljós 19. janúar 2009 - Ólafur Ólafsson, Pétur Blöndal og Vilhjálmur Bjarnason

Ég hef fjallað um hinar undarlegu Nærmyndir af auðmönnum sem birtust í Íslandi í dag í ársbyrjun. Hér gat ég mér þess til að tilgangur þeirra væri að mýkja hug og hjörtu landsmanna gagnvart þeim þegar eitthvað stóð til. Hér er ein Nærmyndin í athyglisverðu samhengi. Einnig var gerð Nærmynd af Ólafi Ólafssyni. Takið eftir að hún birtist á skjánum 13. janúar, en fyrsta fréttin af meintum svikum í Katar-Kaupþingsmálinu birtist 14. janúar og fleiri næstu daga. Þetta er auðvitað afskaplega heppilegt - búið að mýkja okkur svolítið með notalegri Nærmynd rétt áður en sprengjurnar falla. Klókur leikur eða undarleg tilviljun?

Ísland í dag 13. janúar 2009 - Nærmynd af Ólafi Ólafssyni

Síðast en hreint ekki síst hengi ég við færsluna tvö Spegilbrot. Hið fyrra er frá 20. janúar og er viðtal við Vilhjálm Bjarnason um Katar-Kaupþingsmál. Hið síðara er pistill Sigrúnar Davíðsdóttur frá 30. janúar um Katar, Kaupþing, Lúx og Líbýu. Mjög fróðlegt.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Spegillinn 20.1.09 - Vilhjálmur Bjarnason um Katar-Kaupþing
• Spegillinn 30.1.09 - Sigrún Davíðsdóttir um Katar, Kaupþing, Lúx og Lýbíu