Sjónvarpið, Hjalti Stefánsson og náttúrumyndir

Ég hreifst af myndskeiði í lok tíufrétta RÚV um daginn, klippti það út og birti hér. Í athugasemd kom fram að listamaðurinn er Hjalti Stefánsson, myndatökumaður RÚV á Austurlandi, og hafði hann útbúið byrgi þar sem hann kom sér fyrir og beið til að ná þessum myndum. Mikla þolinmæði og natni þarf til að ná slíkum myndum svo mikið er á sig lagt. Ég skora á báðar sjónvarpsstöðvar að sýna fleiri svona myndskeið í lok allra frétta. Eftir að horfa á heilan fréttatíma sem fjallar að mestu um erfiðleika og hörmungar jafnt innanlands sem utan er sálfræðilega mjög jákvætt og róandi að fá svona falleg myndbrot af fegurð náttúrunnar í kringum okkur. Þau mættu vera miklu fleiri og svolítið lengri.

Hjalti var aftur á ferðinni í tíufréttum á miðvikudagskvöldið og nú með myndir af hinum gullfallega fugli, Jaðrakan, sem er nokkuð útbreiddur farfugl á Íslandi. Um hann stendur m.a. á vef Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum - en þar er aðallega verið að fjalla um nafnið. Mér finnst sú umfjöllun sérlega skemmtileg því þar koma bæði gelíska og færeyska við sögu:

Jaðrakan er heiti á fuglinum Limosa limosa islandica sem er vaðfugl af snípuætt, rauðbrúnn á háls og bringu, með langt beint nef, raddmikill fugl og glæsilegur. Jaðrakaninn er farfugl og voru varpstöðvar hans aðeins á Suðurlandi fram eftir 20. öld en nú finnst hann í öllum landshlutum.

Af orðinu eru fjölmörg afbrigði, flest í karlkyni og kvenkyni.

Í greininni "Fuglsheitið jaðrakan" lýsir Helgi Guðmundsson útbreiðslu afbrigða orðsins og sögu þess. Helgi setur fram tvær tilgátur um uppruna orðsins. Samkvæmt þeirri fyrri er orðið samsett úr orðunum jaðar og kárn sem talið er merkja 'kráka' eða 'hrafn'. Samkvæmt síðari tilgátunni er orðið tökuorð úr gelísku, sbr. skosk-gelíska adharcan og írska adhaircín. Gelísku orðin eru höfð um vepju (Vanellus vanellus) en í færeysku eru orðin jaðrakona, jarðarkona höfð um keldusvín (Rallus aquaticus).

Elsta heimild um orðmyndina jaðrakárn í íslensku er handritið AM748 I 4to, frá því um 1300 eða frá öndverðri 14. öld. Orðmyndirnar jaðraka, jaðraki finnast frá því um 1600. Orðmyndin jaðrakan kemst snemma inn í kennslubækur en elsta dæmið er frá Sveinbirni Egilssyni 1848. Helgi telur bókmálsáhrif hafa orðið til þess að þessi orðmynd hefur orðið ofan á í nútímamáli en í rannsókn hans á dreifingu afbrigða orðsins á Suðurlandi á þessi orðmynd sér ekki sérstakt útbreiðslusvæði.

Myndirnar eru fengnar að láni af hinni frábæru fuglasíðu www.fuglar.is sem Félag fuglaáhugamanna á Hornafirði heldur úti af miklum krafti og ég hvet alla til að skoða. Þar eru ótrúlega margar og fallegar fuglamyndir ásamt margs konar upplýsingum um fugla.

Í gærkvöldi var svo sýnt myndskeið frá Seljalandsfossi og þar er engu síðri listamaður á ferðinni, Vilhjálmur Þór Guðmundsson, myndatökumaður Sjónvarpsins. Ég hef farið með ótalmarga erlenda ferðamenn að og á bak við Seljalandsfoss og þeim þykir það mikið ævintýri. Hvað ætli margir Íslendingar eigi eftir að upplifa þetta? Hér eru glæsilegar myndir Kjartans Péturs af fossinum sem hann er nýbúinn að setja inn á bloggið sitt. Skoðið líka ótrúlegar myndir af hellinum Búra í nýjustu færslu Kjartans!

Hér eru þessi tvö fallegu myndbrot klippt saman. Megum við fá meira að sjá, takk.