Óskar Bergsson, Hanna Birna og eiturgufurnar

Eins og allir muna var gerð hallarbylting í borgarstjórn Reykjavíkur í ágúst 2008. Herfang Framsóknarflokksins var Orkuveitan eins og Illugi skrifaði svo skilmerkilega um og ímyndaði sér ferlið. Eitt fyrsta verk nýs meirihluta var að draga upp áætlanir um Bitruvirkjun aftur. Við fengum ekki frið lengi - og náttúran ekki heldur. En smáupprifjun og pistill kom 18. september.

************************************************

"Bitruvirkjun er brjálæði" sagði starfsmaður orkufyrirtækis fyrir nokkrum mánuðum við vinkonu mína - að gefnu tilefni. Hann útskýrði það ekkert nánar, því miður. Fyrir 10 dögum birtist frétt á mbl.is þar sem sagt var frá gróðureyðingu í nágrenni Hellisheiðarvirkjunar. Í fréttinni er rætt við Sigurð H. Magnússon, gróðurvistfræðing hjá Náttúrufræðistofnun, og hann þykist fullviss um að gróðurinn hafi drepist vegna brennisteinsvetnismengunar frá virkjuninni. Mér þóttu þetta mikil tíðindi, þ.e. að vísindamaður fullyrti eitthvað, því þeir eru svo yfirgengilega orðvarir og varkárir. Ég birti frétt mbl.is og fleira tengt efni, m.a. grein um áhrif loftmengunar á heilsuna, í pistli hér. Umfjöllun um málið á vef Náttúrufræðistofnunar er hér.

Ég grennslaðist svolítið fyrir um Sigurð og í tölvupósti sagði annar varkár vísindamaður um hann: "Sigurður Magnússon hjá NÍ sem viðtalið var við hjá mbl var mjög viss í sinni sök um að þetta væri mengun en ekki t.d. út af veðri. Hann er afskaplega hógvær og nákvæmur vísindamaður og það hvað hann var afgerandi fannst mér athyglisvert." Þetta staðfesti reynslu mína af vísindamönnum - sem hefur oft pirrað mig því ég vil gjarnan fá ákveðnari svör og álit frá þeim. Hér er frétt mbl.is aftur til upprifjunar:

Það sem kom mér mest á óvart var að hvorug sjónvarpsstöðin sinnti þessari frétt. Fréttastofa Ríkisútvarpsins var með hana í kvöldfréttum sama dag en síðan ekki söguna meir. Þó er þetta stórfrétt og þarf að setja í samhengi við það, að jarðgufuvirkjanirnar á Hellisheiði og Hengilssvæðinu spúa eitri yfir höfuðborgarsvæðið og Hveragerði. Fréttamenn og fréttastjórar verða að átta sig á því, alveg eins og við hin, að verið er að eitra fyrir þeim, börnunum þeirra og barnabörnunum.

Eitt af aðalmálunum þegar nýjasti meirihlutinn hrifsaði völdin í Reykjavík virtist vera að slengja Bitruvirkjun aftur upp á borðið. Ég hef beðið þolinmóð eftir rökum fyrir því feigðarflani en ekki séð eða heyrt nein rök. Engar skýringar, ekkert. Ekki einu sinni orðróm um hvaða hvatir liggja að baki, hvaða verktakar eiga að fá sneið af þeirri orkuköku. Þetta virðist vera svona "afþvíbara" mál hjá Óskari Bergssyni, sem frá upphafi var mótfallinn því að hætta við Bitruvirkjun og rökstuddi það meðal annars svona: "...það er alveg ljóst að ýmsar háhitavirkjanir og ýmsar virkjanir sem við Íslendingar eigum hafa verið heilmikið aðdráttarafl fyrir ferðaþjónustuna og ekki færri ferðamenn sem koma til að skoða það hvernig við nýtum okkar hreinu, endurnýjanlegu orku en líka til þess að sjá og upplifa ósnortna náttúru." Þetta gullkorn lét hann út úr sér á fundi borgarstjórnar 20. maí sl. - orðrétt.

Þetta er náttúrulega bara fíflalegt og þolinmæði mín er á þrotum. Ég krefst þess að fá rök og skýringar meirihlutans í borgarstjórn á því, að þrátt fyrir fjölda athugasemda frá almenningi og öðrum, afar neikvætt álit Skipulagsstofnunar á framkvæmdum við Bitruvirkjun og þá staðreynd að jarðgufuvirkjanir valda gríðarlegri og hætturlegri loftmengun (auk annars konar mengunar og náttúruspjalla) - þá vilja þau Óskar og Hanna Birna samt reisa Bitruvirkjun. Það er ekki sannfærandi að Hanna Birna kalli til fjölmiðla og svari alþýðlega í símann hjá borginni á margföldum símadömulaunum með annarri og eitri fyrir borgarbúum með hinni - en haldi því leyndu fyrir fjölmiðlum. Hvort ætli skipti meira máli?

Ég hef skrifað ótal pistla um Bitruvirkjun og fært margvísleg rök fyrir því að ekki eigi að reisa þá virkjun. Bent á spillingu, mútur og annan ósóma sem viðgengst í orku- og virkjanamálunum. Fleiri hafa tjáð sig og mér er minnisstæð athugasemd við mat á umhverfisáhrifum Bitruvirkjunar sem ég fékk leyfi til að birta 7. nóvember sl. Hún er eftir Gunnlaug H. Jónsson, eðlisfræðing, og hljóðaði svona:

"Sem íbúi Árbæjarhverfis geri ég alvarlegar athugasemdir við fyrirhugaðar virkjunarframkvæmdir Orkuveitu Reykjavíkur á Hengilssvæði og sérstaklega Bitruvirkjun með eftirfarandi atriði í huga:

1. Loftmengun af völdum brennisteinsvetnis er orðin óásættanleg í Árbæjarhverfi í hægum austlægum áttum vegna athafna Orkuveitu Reykjavíkur á Hengilssvæðinu. Sem dæmi má taka fimmtudaginn 19. september 2006. Undirritaður fór í ferð austur fyrir fjall um kl 18. Þegar ekið var fram hjá Kolviðarhóli barst áberandi brennisteinslykt inn í bifreiðina. Við heimkomu að Árbæjarkirkju um kl 22 var brennisteinsmengunin það megn að undirritaður fékk óstöðvandi hósta er hann gekk fram hjá Árbæjarskóla og er þó ekki með asma eða annan alvarlegan lungnasjúkdóm. Undirritaður hefur heimsótt margar menguðustu stórborgir heimsins, Peking, Los Angeles, Tokyo og London, vann í síldarverksmiðju og við mælingar á hitastigi borhola Hitaveitu Reykjavíkur og háhitahola í Hveragerði á 7. áratugnum fyrir tíma mengunarvarna en þetta er versta loftmengun sem hann hefur upplifað. Þetta mikil loftmengun er óásættanleg fyrir íbúa Árbæjarhverfis og raunar hvern sem er.

2. Þegar ekið var yfir Hellisheiðina blasa við ryðgaðir burðarstaurar raflína Landsvirkjunar. Þetta er eini staðurinn frá Búrfelli að Geithálsi þar sem veruleg tæring hefur orðið á staurunum. Líklegasta orsökin er brennisteinssýrlingur sem berst frá borholum Orkuveitu Reykjavíkur. Þetta er aðeins ein af mörgum sýnilegum afleiðingum þeirrar mengunar sem fylgir borholum og jarðvarmavinnslu Orkuveitu Reykjavíkur á Hengilssvæðinu.

3. Undirritaður hefur iðulega farið gangandi um Hengilssvæðið og Hellisheiðina og þá einkum á gönguskíðum að vetri til. Gufur úr borholum á svæðinu valda miklum óþægindum og nauðsynlegt er að forðast þau svæði sem gufa frá borholum leikur um. Þessi svæði hafa stækkað ár frá ári.

4. Orkuvinnslan á Hengilssvæðinu er þegar orðin langt umfram náttúrlegt varmastreymi á svæðinu. Það er því gengið á varmaforðann. Þessu má líkja við olíuvinnslu. Orkan á svæðinu mun minnka jafnt og þétt og eftir tiltölulega fáa áratugi mun aflið minnka þannig að virkjanirnar ganga ekki á fullu afli. Fleiri virkjanir munu flýta fyrir því að orkan og aflið minnki. Verði áformaðar 4 virkjanir allar byggðar á svæðinu í tiltölulega lítilli fjarlægð hver frá annarri, 10 km, munu áhrifasvæði þeirra (áhrif á gufu og jarðvatnsþrýsting) skarast og þær keppa hvor við aðra um jarðhitavökvann. Það leiðir til þess að þrýstingurinn minnkar fyrr en ella. Eftir standa fjórar virkjanir með tilheyrandi umverfisspjöllum sem ekki geta framleitt raforku á fullum afköstum. Það þarf að leiða í lög að lágmarksfjarlægð milli jarðvarmavirkjana til raforkuvinnslu sé um 20 km til þess að tryggja að jarðvarminn, orka og afl, endist lengur. Ekki viljum við sitja uppi með tugi af jarðvarmavirkjanalíkum um allt eldvirka beltið frá Reykjanestá að Kelduhverfi eftir öld eða svo. (Djúpboranir gætu leyft fleiri virkjanir).

5. Með því að framleiða þetta mikla raforku nú þegar verður ekki hægt að nýta lághitann (undir 80°C) nema að (litlum) hluta í hefðbundna hitaveitu. Mestum hluta orkunnar um 90% er því kastað út í loftið með kæliturnum. Þetta er sóun á orku sem að öðrum kosti myndi nýtast höfuðborginni og raunar höfuðborgarsvæðinu öllu næstu aldirnar.

6. Meðan endurnýjanleg vatnsorka rennur ónýtt til sjávar er siðferðilega rangt að sóa jarðhita til raforkuframleiðslu í næsta nágrenni höfuðborgarsvæðisins með mikilli mengun og umhverfisáhrifum. Jarðhitann má geyma til betri tíma til nota í hitaveitu vaxandi höfuðborgar með raforkuframleiðslu sem búbót og með margfaldri nýtingu á orkunni (90%).

Niðurstaða: Þar til Orkuveita Reykjavíkur hefur ekki sýnt fram á að fyrirhuguð raforkuvinnsla á Hengilssvæðinu sé endurnýjanleg og sjálfbær og sýnt fram á að hún geti dregið verulega úr brennisteinsmenguninni frá því sem þegar er orðið ber skipulagsyfirvöldum og viðkomandi sveitarfélögum að stöðva frekari virkjun jarðvarma á Hengilssvæðinu til raforkuframleiðslu. Heilsa og velferð íbúa höfuðborgarsvæðisins, einkum þeirra er búi austan Elliðaáa, er í húfi."

Ég hef ekkert heyrt frá Gunnlaugi síðan í haust en við upprifjun á Bitruvirkjunarpistlum mínum datt ég aftur inn á bloggið hans og rakst þá á pistil sem hann skrifaði daginn sem nýi borgarstjórnarmeirihlutinn tók við völdum og skutlaði Bitruvirkjun fyrirvaralaust aftur upp á borðið. Pistill Gunnlaugs 21. ágúst sl. hljóðaði svona:

"Jóhannes Zoëga, fyrrverandi hitaveitustjóri, markaði þá stefnu að virkja Hengilssvæðið fyrir hitaveituna og nýta jafnframt háþrýsta gufu til raforkuframleiðslu sem aukaafurð. Með þessu móti nýtist um 90% af varmanum í hitaveituna og um 10% til raforkuframleiðslu. Lítið fer til spillis.

Á síðustu árum hefur Orkuveita Reykjavíkur markað nýja stefnu þar sem raforkuvinnsla er orðin ráðandi þátturinn í virkjun Hengilssvæðisins. Hitaveitan getur því ekki nýtt allan lághitavarmann og hann fer út í andrúmsloftið um kæliturna. Mestur hluti varmaorkunnar, um 90%, fer til spillis.

Með þessu er verið að eyða þeirri orku sem er í Henglinum á nokkrum áratugum. Eftir situr Orkuveitan með fjórar óstarfhæfar raforkuvirkjanir á Hengilssvæðinu sem minnismerki um skammsýni mannanna og græðgi stjórnenda Orkuveitu Reykjavíkur.

Þrýstingur jarðhitasvæðisins á Nesjavöllum hefur þegar fallið sem nemur meira en 100 metrum og kominn niður fyrir sjávarmál. Þrýstingurinn fellur um tvo metra á ári. Við aukna orkuvinnslu Hellisheiðarvirkjunar mun þrýstingurinn falla enn hraðar. Ef Birtuvirkjun verður að veruleika herðir enn á þrýstifallinu. Þessar virkjanir eru aðeins í 5 km fjarlægð hvor frá annarri og því í raun að nýta sama háhitasvæðið.

Með því að stinga fleiri göt á blöðru fær maður meira loft úr blöðrunni en þeim mun fyrr tæmist blaðran. Sama lögmál gildir um háhitasvæði. Orkan í Hengilssvæðinu er takmörkuð og náttúrulegur varmastraumur úr iðrum jarðar aðeins brot af þeirri vinnslu sem ráðgerð er á Hengilssvæðinu. Rónarnir koma óorði á brennivínið. Það á ekki að tæma flöskuna í einum teig.

Vona að núverandi stjórnendur Orkuveitu Reykjavíkur hugsi lengur en eitt kjörtímabil og dreifi orkuvinnslunni. Næsta jarðvarmavirkjun þarf að vera góðri fjarlægt frá Henglinum, ekki minna en 15 til 20 km gæti látið nærri.

Orkuveitan mætti huga að vatnsaflsvirkjunum. Þær nýta úrkomuna sem annars rennur ónotuð til sjávar á hverju ári en ekki uppsafnaðan varmaforða síðustu alda. Markmið með þessu bloggi er að stuðla að aukinni en skynsamlegri nýtingu orkulindanna."

***********************************************************

Gunnlaugur er greinilega hlynntari vatnsaflsvirkjunum en jarðhitavirkjunum en fer ekki út í umræðuna um fyrir hverja er verið að virkja og í hvaða tilgangi. Það er atriði sem mér finnst skipta mjög miklu máli í allri virkjanaumræðu.

Athugasemdir

[JR (IP-tala skráð) 2.10.2009 kl. 20:04]

Lára Hanna !

Þakkir fyrir að nenna að segja okkur endalaust frá og halda okkur við efnið !

Hvað er að fólki sem vill eyðileggja náttúruauðlindir, eins og Hönnu Birnu og Óskari Bergssyni ?

Við vitum það öll að framsóknarflokkurinn þykist vera einhver bændaflokkur, en er svo ,,besti óvinur"  bóndans og náttúrunar !

[Sonja (IP-tala skráð) 2.10.2009 kl. 20:21]

Getur það hafa verið í ágúst 2008 sem var gerð 'hallarbylting' í borgarstjórn? Ég man amk ekki eftir að hafa heyrt um eitthvað í ár?

[Lára Hanna Einarsdóttir, 2.10.2009 kl. 22:22]

Alveg rétt hjá þér, Sonja. Auðvitað átti þetta að vera 2008! Ég er búin að flakka svo mikið á milli ártala í þessari upprifjun að stundum er ég orðin alveg ringluð. Takk fyrir ábendinguna! 

[Sigurður Rafn (IP-tala skráð) 2.10.2009 kl. 23:00]

Náttúran á að njóta vafans. Við áformaða Bitruvirkjun eru undurfagrir leirhverir sem spretta upp eins og gersemar á vegi göngumanns sem kemur að sunnan. Dulmögnuð náttúra sem fyllir venjulegan mann lotningu og þakklæti fyrir gjafir móður jarðar. Hengillinn í norðvestri umvafinn kvöldroða sólar.  Fáeinum metrum frá er vegur úr eldbrunnu hrauni og lokuð tilraunahola í biðstöðu.

Perlur andspænis bráðlátum peningahermanni sem vill láta stálskrímsli spúa út eiturskýjum. Háværðar raddir hrópa: Hrun , hrun, gjaldþrot, verðfall, dollara moníka. Skiljið ekki aumi lýður. Bæjar- og borgarstjórn í  vanda. Tómir kassar kalla á nýja virkjun í snatri. Skjótt, skjótt. Pípur, línur, meira ál, ál.  

Jarðýtur á dýrgripina sem okkur hefur verið trúað fyrir. Gott meðan einhver hefur þrek til að andæfa gegn álsöngnum, álvinnslunni sem ekki er innistæða fyrir. Jarðfræðingur Sigmundur dregur í efa að næg orka sé fyrir hendi. Lára Hanna segir frá því svart á hvítu með tilvísun í Gunnlaug eðlisfræðing að þrýsingur á Hengilsvæðinu hafi fallið niður fyrir sjávarborð. Gróðurspjöll af mengun. Virkjunarvegir út og suður. Eru ekki komnar nægar ástæður til að haltra við. Stíga út úr háfjallajeppanum og viðra önnur verðmæti  en þau sem fljóta í dollarasúpunni.

[Jóna Kolbrún Garðarsdóttir, 3.10.2009 kl. 00:27]

Fyrst deyr mosinn, svo förum við að veikjast.  Hvað svo? 

[Jóhannes (IP-tala skráð) 4.10.2009 kl. 10:55]

Hva er þetta ekki þessi hreyna orka sem meingar ekkert  það verður ekki fagurt þarna ef allur mosinn hverfur, svo getur þetta líka af sjálfsögðu haft áhrif á heilsu fólks á höfuðborgarsvæðinu