Þau vissu það víst!

Hve oft erum við búin að heyra ráðherra, (seðla)bankastjóra og aðra ráðamenn segja að þau hafi ekki getað séð þetta fyrir? Þau tala eins og hrun bankanna hafi komið þeim í opna skjöldu. Enginn vissi neitt, engan grunaði nokkurn hlut. Þvættingur!

Ég ætla ekkert að reyna að vera pen í tali - þau eru að ljúga upp í opið geðið á okkur. Þau vissu það bara víst! Margsinnis hefur komið fram að þau voru vöruð við af alls konar fólki. Skemmst er að minnast Þorvaldar Gylfasonar, Ragnars Önundarsonar, Vilhjálms Bjarnasonar, Andrésar Magnússonar og margra, margra annarra. Fjöldi manns, bæði leikir og lærðir, reyndu að vara við hættunni sem stafaði af því að íslensku bankarnir höfðu reist bæði sér og þjóðinni hurðarás um öxl.

En allt kom fyrir ekki - það var ekki hlustað. Ekki á nokkurn mann. Ekki heldur fjölda erlendra sérfræðinga sem sumir hverjir lögðu mikla vinnu í að reyna að koma íslenskum yfirvöldum í skilning um vandann. Nýjustu fréttir af slíku voru á RÚV í gærkvöldi. Willam Buiter, prófessor í London School of Economics, var fenginn ásamt samstarfskonu sinni til að gera skýrslu um orsakir efnahagsvanda Íslands og íslensku bankanna. Þau skiluðu skýrslunni af sér í lok apríl og kynntu lítillega uppfærða útgáfu á fundi hér á Íslandi 11. júlí. Einmitt þegar meðlimir ríkisstjórnarinnar voru að fara í sumarfrí. Ææ, ómöguleg tímasetning. Skýrslunni var haldið leyndri því markaðurinn var of viðkvæmur fyrir svona sprengju (market sensitive). Gerir fólk sér grein fyrir því hvað þetta er grafalvarlegt mál?

Fundinn sátu fulltrúar Seðlabankans,  fjármálaráðuneytis og einkageirans (private sector) og ýmsir fræðimenn (the academic community). Buiter segir m.a. á bloggsíðu sinni: "Our main point was that Iceland's banking sector, and indeed Iceland, had an unsustainable business model.  The country could retain its internationally active banking sector, but that would require it to give up its own currency, the Icelandic kroner, and to seek membership of the European Union to become a full member of the Economic and Monetary Union and adopt the euro as its currency.  Alternatively, it could retain its currency, in which case it would have to move its internationally active banking sector abroad. It could not have an internationally active banking sector and retain its own currency." Við vitum mætavel hver er alharðasti stuðningsmaður krónunnar og alharðasti andstæðingur þess að Ísland hefji aðildarviðræður við Evrópusambandið. Ábyrgð hans (og þeirra) er ótrúlega mikil.

En viti menn! Þau eru ennþá við völd. Haggast ekki. Þeir einu sem hafa þurft að taka pokann sinn ennþá eru tveir bankastjórar eins banka. Það er allt og sumt. Og mér er spurn: Hvað fengu þeir feita starfslokasamninga á meðan stór hluti starfsfólksins missti vinnuna? Það er ekki nema hálft ár síðan hluti af ríkisstjórninni fór á fundi í útlöndum í einkaþotu og neitaði að gefa upp kostnaðinn. Ekki einu sinni heldur tvisvar. Þá þegar voru margir búnir að vara við í hvað stefndi. Hvar í hinum siðmenntaða, vestræna heimi myndu kjósendur, almenningur í landinu, líða svo vítavert gáleysi stjórnvalda gagnvart þjóð sinni? Talað er um "Nýja Ísland" með breyttu og bættu siðferði. Er ekki best að hefja siðvæðinguna strax og byrja á þeim sem bera ábyrgð á örlögum þjóðarinnar?

Það er ómögulegt að segja hverju hefði verið hægt að bjarga ef ríkisstjórn Íslands, Seðlabankinn, Fjármálaeftirlitið og viðskiptabankarnir hefðu brugðist fyrr við því sem þau VISSU að myndi gerast. Kannski hefðu ekki svona margir misst aleiguna. Kannski hefðu færri orðið atvinnulausir. Kannski hefði fólk haft ráðrúm til að breyta myntkörfulánunum sínum í innlend lán - ef það er þá hægt. Kannski værum við ekki á fjórum fótum, auðmýkt í augum heimsins, fyrir framan Rússa eða aðra að betla lán til að borga lán sem voru tekin til að nokkrir einstaklingar gætu lifað í vellystingum praktuglega. Kannski hefði verið hægt að bjarga þótt ekki væri nema örlitlu broti af þjóðarstoltinu.

Það tíðkast ekki á Íslandi að ráðamenn segi af sér, alveg sama hvað þeir gera. Alveg sama hve illa þeir standa sig, svíkja þjóðina, ástunda blygðunarlausa spillingu og siðleysi - hvað sem er. Ef einhver segir múkk, krefst afsagnar eru það kallaðar "nornaveiðar" eða eitthvað álíka og slíkt þykir ekki par fínt á Íslandi. Almenningur á að láta stjórnvöld í friði, ekki hafa skoðanir, ekki skipta sér af. Vera bara róleg, snúa bökum saman og halda áfram að vinna myrkranna á milli til að borga stjarnfræðilegar skuldir sukkbarónanna sem stofnað var til á meðan yfirvöld sváfu vært. Enda verða allir búnir að gleyma öllu fyrir næstu kosningar hvort sem er. Er það ekki?

Er ekki mál að linni? Því meira sem kemur upp á yfirborðið því betur kemur í ljós hversu steinsofandi ríkisstjórn, Seðlabanki og Fjármálaeftirlitið voru á verðinum. Þetta er vítaverð framkoma gagnvart þjóðinni og ég hika ekki við að draga fólk til ábyrgðar. Ég harðneita því að það sé kallað "nornaveiðar", að ég sé að leita sökudólga eða eitthvað slíkt. Ég vil að einu sinni verði þeir sem ábyrgðina bera látnir axla hana. Kannski yrði það fyrsta skrefið að skárra framferði yfirvalda á Íslandi.

Ég á örugglega eftir að stytta þennan pistil eitthvað á morgun og kannski milda orðbragðið. Ég ætlaði ekkert að skrifa mikið, bara birta tvö myndbönd, hengja við skýrslu Buiters og benda á upptöku af fundinum á Bifröst í tónspilaranum. En mér er mikið niðri fyrir og þótt ég sé alla jafna skapgóð og jafnlynd sýður í mér gífurleg reiði núna.

Úr fréttum RÚV klukkan 19 - Willem Buiter, prófessor

  Úr fréttum RÚV kl. 22 - Ágúst Einarsson, rektor

 

Hér fyrir neðan er .pdf skjal með skýrslu Buiters og Sibert. Í tónspilaranum er hljóðritun af fundinum á Bifröst merkt: Fundur á Bifröst 14.10.08 - Ágúst Einarsson gefur ríkisstjórninni falleinkunn.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Skýrsla Buiters og Sibert um efnahagsmál á Íslandi