Þrjár þingræður Vilmundar Gylfasonar

Vilmundur Gylfason var stórmerkilegur maður, framsýnn hugsjónamaður og langt á undan sinni samtíð í flestu. Undanfarnar vikur og mánuði hefur mér oft orðið hugsað til hans - gagnrýni hans á spillingu á Alþingi og í stjórnkerfinu, hugmynda hans um meira  lýðræði í verki, breytt kosningafyrirkomulag og fleira sem streymdi frá þessum eldhuga og hugsjónamanni.

Þeir sem vilja kynna sér Vilmund nánar eða rifja upp er bent á nýlega umfjöllun DV, vefsíðu Alþingis og ítarlega umfjöllun Wikipediu.

Ég hef minnst á Vilmund nokkrum sinnum í bæði skrifum mínum hér og athugasemdum hjá öðrum bloggurum, einkum þar sem verið er að fjalla um breytt landslag í stjórnmálum og kosningum. Í morgun birtist grein í Morgunblaðinu eftir Jón Baldvin Hannibalsson, þar sem hann nefnir eitt af baráttumálum Vilmundar, beint kjör forsætisráðherra. Í tilefni af því gróf ég upp þrjár þingræður Vilmundar, tvær frá nóvember 1982 og eina frá mars 1983. Varúð - þetta er löng lesning en áhugaverð er hún.

Í fyrstu ræðunni frá 18. nóvember 1982 tilkynnir Vilmundur að hann hafi sagt sig úr Alþýðuflokknum og boðar stofnun Bandalags jafnaðarmanna. Ég held að önnur ræðan, frá 23. nóvember 1982, sé ein sú frægasta sem flutt hefur verið á Alþingi Íslendinga. Þarna var verið að ræða vantraust á ríkisstjórnina eins og gert var á Alþingi í gær. Því miður á ég hvorki útvarps- né sjónvarpsupptöku af ræðunni en margir muna eflaust eftir flutningi hennar, svo áhrifamikill var hann. Þriðja ræðan er frá eldhúsdagsumræðum 14. mars 1983, í aðdraganda kosninga sem haldnar voru 23. apríl.

Það er stórmerkilegt að lesa þessar ræður, bera saman við ástandið eins og það er í dag og íhuga skoðanir Vilmundar og hugmyndir hans.

_______________________________________________________

18.11.1982
Sameinað þing: 19. fundur, 105. löggjafarþing.
Umræður utan dagskrár

Vilmundur Gylfason:

Herra forseti. Það munu vera þinglegir siðir að láta forseta Sameinaðs þings og háttvirta alþingismenn um það vita, að ég, 4. þingmaður Reykvíkinga, hef með bréfi, dags. 18. nóvember 1982, til háttvirts 2. þingmanns Reyknesinga, Kjartans Jóhannssonar, sagt skilið við minn gamla stjórnmálaflokk, Alþýðuflokkinn, og telst því ekki lengur til þingflokks þess flokks. Að því er séð verður hefur þessi tilfærsla engin áhrif á stöðu ríkisstjórnarinnar. Ég hef verið og verð í stjórnarandstöðu og hygg að svo sé einnig farið með minn gamla flokk. Það er, herra forseti, ævinlega sárt að skilja við samtök sem maður hefur tekið þátt í af lífi og áhuga, ekki vegna flokks heldur vegna fólks. En vindar lífsins munu áfram velta um þrátt fyrir þessa daga og þrátt fyrir allt.

Jafnframt, herra forseti, hefur í dag verið lögð fram þingsályktunartillaga um aðskilnað framkvæmdavalds og löggjafarvalds og beina kosningu forsætisráðherra. Þetta þingskjal  verður eitt af stefnumálum samtaka sem eru í undirbúningi og munu nefnast Bandalag jafnaðarmanna. Ég vil þó skýrt taka fram, að hér er ekki um að ræða klofning af einu eða neinu tagi, eins og háttvirtur 2. þingmaður Reyknesinga gat réttilega um í sjónvarpi í fyrrakvöld, þó ekki væri nema þegar af þeirri ástæðu að við munum eiga samherja úr gamla flokkskerfinu þveru og endilöngu. Við myndum bandalag gegn flokkunum. Þetta er tilraun sem kannski heppnast, kannski misheppnast. Það verður að koma í ljós. Innan tíðar verður lögð fram málaskrá og nafnalisti miðstjórnar og enn síðar verða framboð kynnt.

Herra forseti. Í þingskjali með þingsályktunartillögu þeirri, sem lögð hefur verið fram í dag, eru ritgerðir eftir tvo fræðimenn, hvorn í sinni grein, þá dr. Gylfa Þ. Gíslason og Ólaf Jóhannesson núverandi hæstvirtan utanríkisráðherra. Það þarf auðvitað ekki að taka fram, að birting þessara ritgerða, sem birtust í einhverju ágætasta og umbótasinnaðasta tímariti sinnar tíðar, tímaritinu Helgafelli, árið 1945, hefur engar frekari pólitískar meiningar, heldur er hér leitast við að afla málstað fylgis með fræðilegum rökum. Vitaskuld skiptir máli, að inntak þessara ritgerða fer mjög saman við hugmyndir í ályktunargreinunum. Meira máli skiptir þó, að báðir hinir ungu háskólakennarar lögðu á það áherslu hvor með sínum hætti, en með áherslu á þjóðkjör, að lýðræði stafaði hætta af óeðlilegu flokkavaldi. Einmitt þetta verður snar þáttur í heimspeki Bandalags jafnaðarmanna, bandalagsins gegn flokkunum. Flokkavaldið, hið þrönga vald, hið fáa fólk, hefur gert þessari þjóð og þessu landi of mikið illt.

__________________________________________

23.11.1982
Sameinað þing: 20. fundur, 105. löggjafarþing. 88. mál, vantraust á ríkisstjórnina.

Vilmundur Gylfason:

Herra forseti. Væntanlegt Bandalag jafnaðarmanna verður andvígt núverandi ríkisstjórn. Ég stend því að vantrausti því sem mælt hefur verið fyrir hér í kvöld.

Verðþensla í landinu nemur næstum 70%, erlendar skuldir landsmanna nema nær 4 þúsund. Bandaríkjadölum á hvert mannsbarn, stjórnkerfið er forspillt. Margir háttvirtir alþingismenn hafa af því starfa að afla sér fylgismanna með setu t.d. í bankaráðum og Framkvæmdastofnun ríkisins. Á meðan blæðir landinu og hafið er ofnytjað.

Núverandi ríkisstjórn stendur fyrir frið. Hún stendur fyrir þær sögulegu sættir sem Morgunblaðið boðaði á sinni tíð. Þar eru Alþýðubandalag, Framsóknarflokkur og Sjálfstæðisflokkur, þó að nokkrir þeirra séu að forminu til fyrir utan vegna persónulegrar styggðar. Og innan míns gamla flokks eru þau mörg, sem vilja fá að vera með, þrátt fyrir vantraustið í dag. Ég vísa í viðtal við háttvirtan þingmann Magnús H. Magnússon í Morgunblaðinu fyrir hálfum mánuði.

En friðurinn í núverandi hæstvirtri ríkisstjórn er friður gegn fólkinu í landinu, friður utan um ekki neitt. Þetta er friður hins þrönga og lokaða flokkavalds, friður til varnar völdum og hagsmunum. Þess vegna væri best að vantraustið væri samþykki og ríkisstjórnin færi þegar frá. Hvað svo?

Alþingi er skylt að gera tvennt áður en næstu alþingiskosningar fara fram. Koma því skikki á efnahagsmál sem hægt er, þó það sé auðvitað þolinmæðisverk sem tekur tíma, og ganga frá frumvarpi til nýrrar stjórnarskrár. Þetta væri pólitískt óhæfuverk að efna til kosninga í skyndingu áður en slíku verki er lokið. Þess vegna á að kjósa í vor, þó svo hið þrönga valdakerfi sé nú ótt og uppvægt að efna í skyndingu til kosninga þegar það finnur hina þungu undirstrauma samfélagsins, hina hljóðlátu og ábyrgu uppreisn gegn því sjálfu.

Þegar núverandi hæstvirt ríkisstjórn, sem auðvitað hefur ekki aðeins glatað trausti samfélagsins heldur einnig sjálfstrausti og sjálfsvirðingu, hefur sagt af sér er það samt að fara úr ösku í eld, ef einhver ímyndar sér að háttvirtir þingmenn Geir Hallgrímsson og Kjartan Jóhannsson ráði við þau verkefni sem hæstvirtir ráðherrar Gunnar Thoroddsen og Svavar Gestsson hafa ekki ráðið við. Slæmt er það, en verra getur það verið. Slíkt er auðvitað engin lausn, í besta lagi brosleg hugmynd.

Nei, lausnin verður að vera öðruvísi hugsuð. Við reynum fyrst meirihlutastjórn á Alþingi. En væntanlega mun það ekki reynast fær leið. Við reynum þá minnihluta stjórn. Það er einnig ólíklegt að það gangi, en þó ekki útilokað. Ef það bregst verðum við að mynda ríkisstjórn utanþingsmanna. Vitaskuld eru þeir háttvirtir alþingismenn til, þverpólitískt talað, sem mundu sýna utanþingsstjórn fulla ábyrgð meðan verið væri að koma skikki á efnahagsmál, eftir því sem hægt er, og ganga frá drögum að nýrri stjórnarskrá.

Ég treysti til slíkra verka t.d. háttvirtum þingmanni Geir Gunnarssyni, Sighvati Björgvinssyni, Halldóri Ásgrímssyni og Eyjólfi Konráð Jónssyni. Á meðan þessu færi fram eru háttvirtir þingmenn Matthías Bjarnason, Helgi Seljan, Stefán Valgeirsson og Jón Hannibalsson að dunda við atkvæðaöflun í Framkvæmdastofnun ríkisins, bankaráðum ríkisbankanna og rándýrum fjölskylduhátíðum í Broadway.

Menn spyrja: Hver ætti að veita slíkri utanþingsstjórn forstöðu? Ég treysti t.d. Jóhannesi Nordal seðlabankastjóra til þess, manni sem hefur verið níddur sem ímynd kerfismennskunnar, en hefur nýverið gert heilli ríkisstjórn og ónýtu valdakerfi skömm til með því að freista þess að halda uppi landslögum og réttum leikreglum í verðtryggingarmálum, meðan fyrirgreiðslukerfið hefur skolfið og titrað, nítt og nagað og reynst ófært um einföldustu stjórnarathafnir.

Þeir háttvirtu alþingismenn eru til, meira að segja margir, sem mundu koma fram af fullri ábyrgð við slíkar aðstæður, þó svo flokkakerfið, hin þrönga lokaða lágkúra mundi auðvitað segja nei.

Þetta um ríkisstjórn og vantraustið. Samandregið er svarið einfalt. Ríkisstjórnin er ónýt og á að fara frá. Og bráðabirgðalögin, eignatilfærslan vegna hinnar heimatilbúnu kreppu hins ónýta stjórnkerfis, eiga auðvitað að falla. Ef menn og samtök þeirra hafa samið af sér, þá skulu stjórnvöld gefa samninga lausa. Það er einföld leið, ábyrgðin til fólksins.

Menn hljóta að sjá og skilja undirstrikun þeirrar staðreyndar að valdakerfið í landinu, hin þröngu og lokuðu flokksvöld, hin fölsku völd hafa brugðist, því að stjórnmálasamtök sem enn eru ekki formlega til þó undirbúningur sé vel á veg kominn, Bandalag jafnaðarmanna, hafa ein stjórnmálasamtaka sett fram skýrar tillögur um kjördæma- og stjórnarskrármál.

Síðan 1978 hefur setið stjórnarskrárnefnd undir forustu hæstvirts forsætisráðherra. Það að hann skuli enn sitja þar, þrátt fyrir sitt virðulega embætti nú, lýsir miklum metnaði en lítilli dómgreind.

Nýlega hafa háttvirtir alþingismenn séð vinnugögn stjórnarskrárnefndar. Vinnan er lítils, jafnvel einskis virði. Það er umskrift á nokkrum gömlum greinum stjórnarskrárinnar. Ekkert er komið um nútímaleg ákvæði eins og eignarréttarhugmyndir eða mannréttindi minnihlutahópa, ekkert um frelsi til tjáningar eða hagsmunasamtök. Og að því er kjördæmamálið sjálft varðar er nefndin í sömu sporum og hún var þegar hún byrjaði.

Með örfáum virðulegum undantekningum sitja þarna varðhundar valdsins, varðhundar hins þrönga flokksræðis og hugsa um sjálfa sig og völd sín, völdin gegn fólkinu í landinu. Væntanlegt Bandalag jafnaðarmanna hefur hins vegar flutt hér á Alþingi tillögur, sem ég veit að varla eiga enn mikinn hljómgrunn í þessu skelfilega húsi en ég er samt jafn sannfærður um að muni eiga fylgi að fagna út um hið víða og breiða land, ef tekst að brjótast fram hjá varðhundum valdsins og til fólksins sjálfs.

Við leggjum til að forsætisráðherra sé kosinn beinni kosningu í tvöfaldri umferð ef ekki næst hreinn meiri hluti í þeirri fyrri. M.ö.o., að landið verði eitt kjördæmi að því er tekur til framkvæmdavaldsins.

Við leggjum til að að því er tekur til löggjafarvaldsins verði kjördæmaskipun óbreytt.

Við leggjum til að algerlega verði skilið milli löggjafarvalds og framkvæmdavalds, m.ö.o. að störf háttvirtra alþingismanna verði að setja landinu almennar leikreglur og síðan að hafa eftirlit með því að þessum almennu leikreglum sé fylgt.

Við leggjum til að mörkun utanríkisstefnu, sem vitanlega er afar viðkvæm fyrir eyland í Atlantshafinu miðju, verði af hendi Alþingis, enda verði annað hættulegt.

Og við leggjum til að þingrofsréttur verði afnuminn, m.ö.o. að kosið sé reglulega á fjögurra ára fresti. Þetta mun í senn leiða til styrkrar stjórnar og mikillar valddreifingar. Umfram allt eru þetta tillögur, þar sem hægt er að ná fullum og réttmætum sáttum milli þéttbýlis og dreifbýlis, í stað þess byggðastríðs sem gamla flokkakerfið ástundar um þessar mundir.

Vitaskuld eru að hluta til tvær þjóðir í landinu, sú sem byggir þétt og hin sem byggir dreift. Ekki má gera of mikið úr slíkri skiptingu, en það má heldur ekki líta fram hjá henni. Í þéttbýli er meiri þjónusta, erfiðara að komast úr og í vinnu, en samt um sumt meiri möguleikar. Í dreifbýli vítt hugsað er þessu öfugt farið. Við verðum að taka tillit til þessara staðreynda og umfram allt ná fullum sáttum. Forsvarsmenn gamla flokkakerfisins vilja ekki sættir. Þeir vilja ómerkilegt stríð. Þeir vilja stríð milli landshluta, aðstöðu til sinna eigin atkvæðaveiða.

Sú leið sem væntanlegt Bandalag jafnaðarmanna leggur til er fær. En hún felur miklu meira í sér. Hún felur það í sér að flokksvöldin, völd nokkurra hundraða karla og kvenna í svokölluðum stjórnmálaflokkum --- þar sem menn eru auðvitað fyrst og fremst að vernda aðstöðu í verkalýðshreyfingu eða verslunarráði --- á fjölmiðlum eða jafnvel í heimi lista og bókmennta verði brotin upp. Lýðræði verði gert virki og beint. Ekki aðeins á þessu sviði heldur mun fylgja í kjölfarið virki og raunverulegt lýðræði, ekki þröngt og lágkúrulegt flokksræði í hinum smærri einingum samfélagsins. Þetta eru m.ö.o. tillögur fyrir fólk, en ekki tillögur gegn fólki.

Háttvirtir alþingismenn eiga ekki að sitja í Kröflunefndum neins konar, ekki bankaráðum, ekki Framkvæmdastofnun ríkisins. Þeir eiga ekki að sitja í útvarpsráði og ákveða hvaða varðhundur valdsins fær að tala um daginn og veginn eða stjórna valdhlýðnum umræðuþáttum í sjónvarpi. Þetta lokaða valdakerfi verður brotið upp. Nú á rismikið fólk, allt fólk að fá sitt tækifæri. Nú skal bælingin í hinu niðurnjörvaða flokkavaldi vera á burt.

Ég vil eindregið hvetja þá sem á mál mitt kunna að hlýða að kynna sér fyrsta þingskjal væntanlegs Bandalags jafnaðarmanna, þingskjal um hreinan aðskilnað löggjafarvalds og framkvæmdavalds og beina kosningu forsætisráðherra, og þá sérstaklega klassískar ritgerðir þeirra Gylfa Þ. Gíslasonar og Ólafs Jóhannessonar. Þar er lýst með ljósum hætti hinum raunverulegu vandamálum íslenskrar stjórnmálasögu, hættum sem stafa af hagsmuna- og flokkavaldi.

Annað þingmál væntanlegs Bandalags jafnaðarmanna er um það bil að sjá dagsins ljós. Við viljum gefa fiskverð frjálst. Burt með oddamanninn, burt með ríkisvaldið. Samningar manna og samtaka þeirra eiga að vera frjálsir. Menn og samtök þeirra eiga að bera fulla ábyrgð á því sem þeir eru að gera og semja um. Ef húsin semja um hærra verð en þau geta greitt, þá eiga þau að fara á hausinn. En ríkið á ekki að greiða þeim bakreikninga með lækkuðu gengi, hækkuðu vöruverði fólksins í landinu. Við viljum frelsi, frelsi fyrir litlar einingar. Við viljum ábyrgð, ábyrgð fyrir einstaklinga og samtök þeirra. Við viljum að samningsgerð sé frjáls og við viljum að maðurinn sé frjáls.

Varðhundar valdsins eru víðar, varðhundar hins þrönga og lokaða flokkakerfis. Menn spyrja af hverju við í væntanlegu Bandalagi jafnaðarmanna tökum þá áhættu sem við gerum, því að ekki eigum við mikla peninga og ekki eigum við aðgang að stofnunum valdsins.

Ég vil segja pólitíska dæmisögu. Eitthvert veigamesta frumvarp sem við höfum staðið fyrir hér á Alþingi er frumvarp til laga um heimild til handa starfsfólki á stærri vinnustöðum að semja sjálft um kaup sitt og kjör eða hvað annað, þar með talin félagsmál og aðild að stjórn eða eignaraðild að fyrirtækjum. Þessi hugsjón hefur víða verið kynnt á vinnustöðum og er óhætt að segja að fólk hafi sýnt henni áhuga. Það veit að hér er verið að fjalla um aukin réttindi og aukin völd, að vísu dreifð, en þess sjálfs.

Við höfum þurft að sæta því, að í gamla flokknum er eitthvert apparat sem þeir kalla verkalýðsmálaráð. Þar sitja nokkrir tugir karla og kvenna sem meira og minna hafa atvinnu af störfum í þágu verkalýðshreyfingar. Aftur og aftur hefur þetta fólk kolfellt að gamli flokkurinn sem slíkur hafi nokkur afskipti af þessu máli, nú síðast fyrir nokkrum vikum. Við vitum hins vegar að þetta kerfi er rammfalski. Þetta fólk er ekki fulltrúar fyrir neinn nema sjálft sig og hagsmuni sína. Nú verður auðvitað að álykta afar varlega og ekki vil ég gera þessu fólki eða yfir höfuð nokkrum manni upp illar hvatir. En hagsmunavarsla af þessu tagi er stórhættuleg. Og umfram allt stendur hún framförum og frelsi fyrir þrifum.

Þessi litla dæmisaga segir mikla pólitíska sögu. Hún er lýsing á hagsmunavörslu gamla flokkakerfisins eins og það leggur sig. Helsti talsmaður gegn þessu frumvarpi á Alþingi hefur verið háttvirtur þingmaður Guðmundur J. Guðmundsson. Í vaxtamálum gengur hann ekki erinda síns fólks, svo mikið er víst. Og ég vil bæta við, að þrátt fyrir þetta og þrátt fyrir allt eru auðvitað góðar taugar í mínum gamla flokki. En þessi þrönga hagsmunavarsla er ekki aðeins ósæmileg, hún er beinlínis andlýðræðisleg. Hin þröngu flokksvöld teygja arma sína víða. Yfirstéttin hér á hinu háa Alþingi, dyggilega studd varðhundum valdsins, ekki síst á ríkisfjölmiðlum og flokksblöðum, hefur sína siði og sinar leikreglur. Og ég vil bæta því við að verið er að lýsa reglu þó svo að frá henni séu veigamiklar undantekningar.

Þið hafið heyrt þá hér í kvöld metast um það hver hafi skrökvað mest að þjóðinni á árum áður og hver minnst. Allir hafa þeir nokkuð til síns máls, satt er það. Svo koma þeir fjallhlaðnir skýrslum úr Þjóðhagsstofnun og lesa verðbólgutölurnar sínar. Þeir eru ekki ósammála um neitt sem máli skiptir. Í raun og veru eru þeir allir eins. Munurinn er aðeins sá, að sumir eru ráðherrar en aðrir vilja vera ráðherrar.

Ég vil segja sögu um hegðan valdakerfisins, aðferðirnar sem það hefur til þess að halda uppreisnarmönnum niðri, gagnrýni úti. Eftir myndun núverandi ríkisstjórn kom fljótlega 1. mars 1980. Þá átti að leiðrétta vexti samkvæmt lögum um efnahagsmál, Ólafslögum svokölluðum. Ég bað um orðið utan dagskrár til að spyrja hæstvirtan bankamálaráðherra, Tómas Árnason, hverju það sætti að það hefði ekki verið gert. Lögbrjóturinn kom í þennan ræðustól og hafði nánast það mikilvægast að segja, að umræður utan dagskrár væru hvimleiðar og spilltu fyrir eðlilegum þingstörfum, --- eðlilegum þingstörfum, sagði lögbrjóturinn. Og uppistaðan í frétt Ríkisútvarpsins þá um kvöldið var svofelld:

„Alexander Stefánsson", sá sem var hér áðan, „sem gegndi starfi forseta Neðri deildar í fjarvist Sverris Hermannssonar, sagði úr forsetastóli að þessi umræða sýndi nauðsyn þess að endurskoða reglur Alþingis við umræður utan dagskrár."

Þetta var þjóðinni sagt um umræður um lögbrot á hinu háa Alþingi. Svona dæmi má taka endalaust.

Annað dæmi er meðferð valdsins á háttvirtum þingmanni, Guðrúnu Helgadóttur, þegar hún reyndi að halda á lofti mannréttindum erlends pilts sem hingað kom til lands sem gestur. Valdið, fjölmiðlarnir hafði engan áhuga á prinsippinu, rétti mannsins til að hlýða samvisku sinni. Þeir hundeltu hins vegar háttvirtan þingmann með sitt eina áhugamál: Hvaða áhrif hefur þetta upphlaup, þessi uppákoma á stöðu valdsins í landinu?

Þriðja dæmið um meðferð hins samtryggða valds á okkur, sem sjáum í gegnum þetta næfurþunna og brothætta kerfi, sem samanstendur af nokkrum hundruðum karla og kvenna: Sýslumaður einn lætur án heimildar og umboðs Ríkisútvarpið hafa eftir sér róg um nýlátna erlenda stúlku og særða systur hennar eftir harmleik erfiðari en tárum taki.

Spurt er á Alþingi hvort ráðuneytið hafi séð ástæðu til að gera athugasemd við þessa framkomu, en áður hafði Blaðamannafélag Íslands, ein valddruslan til, ályktað til varnar sýslumanni. Valdakerfið bannar þessa fyrirspurn og ætlar ennfremur að brjóta landslög á spyrjanda með því að láta bannið ekki koma til atkvæðagreiðslu samdægurs eins og landslög þó mæla skýrt fyrir um.

Þetta er aðferð sem ríkisfjölmiðlar og flokksblöð taka fullan þátt í til þess að láta gagnrýni líta út sem gífuryrði og upphlaup. Valdakerfinu tókst þó ekki atlagan að þessu sinni því að flokksbræður stóðu með, þó með hangandi haus væri, umfram allt Alþýðubandalagið þó með. Það mun hafa verið verk hæstvirts fjármálaráðherra Ragnars Arnalds. Má upplýst fólk í landinu standa í þakkarskuld við hann fyrir það, að þessi aflaga valdakerfisins að einstaklingi geigaði. Tveir fyrrum flokksbræður stóðu hins vegar upp og þurftu endilega, um leið og þeir afsakandi tilkynntu að þeir væru meðmæltir, að flytja ástarjátningar til valdsins, segja að þeir væru nú samt á móti efni fyrirspurn, með rógi valdsins. Og eitt stórmennið sat þess utan hjá. Á þeim degi, þeirra sem ég þekki, var Alþýðuflokkurinn gamli lágkúrulegastur.

En hið þrönga flokksvald smýgur víðar. Meira að segja á bókmenntasviðinu vilja þeir taka af okkur ráðin, segja okkur hver er skáld og hver ekki. Og nú sný ég blaðinu við.

Á Morgunblaðinu, sem auðvitað er því miður óupplýst og þröngt flokksblað í vondum skilningi orðsins, hefur þó svona verið ort í síðustu bók höfundar:

Í svipnum hans sé ég æsku okkar
og eitthvað svo viðkvæman sumarstreng,
við skiljum vart þessi óblíðu örlög,
sem ætla sér, vinur, þinn góða dreng.

Við uxum úr grasi með glitrandi vonir
en gleymdum oftast að hyggja að því
að það er ekki sjálfsagt að sólin rísi
úr sæ hvern einasta dag eins og ný.

Og veröldin kom eins og vorbjört nóttin
með vinalegt bros og gleði til þín,
og lífið kom einnig með ótal drauma
í óvænta franska heimsókn til mín.

Nú bíðum við þess að bráðum komi
þessi broslausi dagur --- og svo þetta högg.
Þegar líf okkar er að lokum aðeins
eitt lítið spor í morgundögg.

Svona yrkir ekki nema ljóðsnillingur, meðal þeirra fremstu á tungunni sem nú eru til. En þetta þrönga og lokaða flokkakerfi, --- hafið þið hugsað um það? --- hefur lagst á hann vegna stöðu hans. Við bjuggum meira að segja til orðið „sálmaskáld" sem háðsyrði. Jafnvel á þessu sviði láta þeir fólk ekki í friði. Það skal breytast, það verður að breytast. Við viljum gera uppreisn, en uppreisn innan þess ramma sem stjórnskipunin gerir ráð fyrir og aldrei öðruvísi. Við viljum gera uppreisn í grasrótinni úti á meðal fólks. Við treystum því að fólkið vilji. Við myndum ekki flokk, aldrei framar flokk, heldur laustengt bandalag laustengdra samtaka karla og kvenna, þar sem það ræður miðað við höfðatölu. Við vitum um okkar vanda. Hann er sá að þó að við séum ídealistar í dag, þá getum við verið orðin stofnun fyrr en varir. Engin hugsjón nær nema ákveðnum aldri, þá verður hún stofnun. Þess vegna verðum við alltaf að vita, væntanlegir þátttakendur í Bandalagi jafnaðarmanna, að þó sú þörf sé fyrir okkur í dag, þá er langt frá því að sú þörf vari til eilífðarnóns. Það kemur kannski fljótt og kannski seint, en það kemur að því að við förum að þvælast fyrir eins og gamla flokkakerfið gerir í dag. Þetta verðum við að vita.

Þeir munu ráðast að okkur með upphrópunum, með því að loka fjölmiðlunum. Þeir munu reyna að hæða okkur, reyna að láta allt líta út sem upphlaup eða gífuryrði. Ég nefni dæmi. Hæstvirtur ráðherra, Svavar Gestsson, segir á fundi flokks síns að fram séu að koma mörg aukaframboð. Ég endurtek, aukaframboð. Hugsið ykkur mannfyrirlitninguna, þá fyrirlitningu á skoðunum annarra sem felst í þessu litla orði. Og líklegt er að fjölmiðlakerfið kaupi þetta valdsins orð. Auðvitað vill Svavar Gestsson að aðeins hann sjálfur og Geir Hallgrímsson séu í aðalframboðum svo að þeir geti metist á um það hvor hafi skrökvað meira og þrasað svolítið um NATO. Þetta er þeirra kerfi og þeirra vald. Við hin erum aukapersónur, --- kannski auka-Íslendingar.

Þeir mega kalla væntanlegt bandalag sérframboð. En við eigum von og kannski erum við von. Við treystum því að fólkið í landinu sjái í gegnum valdhrokann, hið niðurnjörvaða vald með sama hætti og við gerum sjálf. Við höfum nefnt lausnir, en þær lausnir snúast auðvitað einvörðungu um svokölluð stjórnmál. Eftir sem áður er það einstaklingurinn, gleði hans og sorgir sem mestu máli skiptir. Hann er sjálfur bærastur til að ráða fram úr eigin málum. Til þess þarf hann aðeins þolanlegar aðstæður, frelsi og frið.

Ég þakka þeim sem hlýddu.

_________________________________________

14.03.1983
Sameinað þing: 66. fundur, 105. löggjafarþing.
Almennar stjórnmálaumræður

Vilmundur Gylfason:

Herra forseti. Undanfarið hefur verið starfað á Alþingi daga og nætur. Háttvirtir alþingismenn, sem margir hverjir hafa þann meginstarfa að sitja í sjóðum, nefndum og ráðum ríkisins og útdeila þaðan fjármagni og greiða án sjáanlegs ágreinings á milli flokka og fylkinga, eru nú allt í einu uppteknir á daginn og helst á nóttunni líka við að setja lög. Við þessar aðstæður er lagavinnan auðvitað hroðvirknisleg og í ólagi, en það skiptir þó ekki meginmáli. Fjórflokkarnir eru að fara í kosningar og að kosningum loknum ætla þeir ekki fyrst og fremst að setja lög, hvorki á daginn né nóttunni, heldur skipta upp á nýtt stjórnum, nefndum og ráðum á milli flokkanna í ljósi kosningaúrslita og halda síðan áfram með nákvæmlega sama hætti og verið hefur.

Það sem við erum að horfa á er sviðsetning til varnar hagsmunum. Fari svo að flokkarnir fjórir sigri í þessum kosningum með einum eða öðrum hætti er alveg ljóst að áfram verður haldið með nákvæmlega sama og óbreyttum hætti. Þá skipta kosningar í sjálfu sér ekki máli og ekki kosningaúrslitin. Þeir skipta aðstöðunni á milli sín. Sjálfstæðisflokkurinn í öllum sínum brotabrotum, þar sem Þorsteinn Pálsson hefur það hlutverk að koma háttvirtum þingmanni Eggert Haukdal inn á þing og styrkja þar með Framkvæmdastofnun ríkisins og þar sem Pálmi Jónsson hefur það hlutverk að koma háttvirtum þingmanni Eyjólfi Konráð Jónssyni inn á þing og styrkja þar með stjórnarandstöðuna, sá flokkur mun annaðhvort reyna að mynda stjórn með Framsóknarflokki eða, sem er líklegra, Alþýðubandalagi og svo skipta þeir aðstöðunni á milli sín. Þetta mun gerast nema nýtt afl komi til.

Gjaldþrot stjórnmálaflokkanna nú, þegar ríkisstjórn dr. Gunnars er að hrökklast frá, blasir við. Og við skulum muna að sama gerðist með síðustu meirihlutastjórn og þá næstsíðustu. Þeir kenna því núna um að þeir hafi misst meiri hluta í annarri þingdeildinni. Þetta er auðvitað rangt. Slíkur örlagavaldur er háttvirtur þingmaður Eggert Haukdal ekki. Ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar hafði meiri hl. og mistókst samt. Ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar hafði mikinn meiri hluta. Hún var sú sterka stjórn, sem hæstvirtur ráðherra Steingrímur Hermannsson ákallar nú í tíma og ótíma, og mistókst samt einnig.

Það verður að leita dýpri skýringa á mistökum í stjórnarfari og efnahagslífi heldur en í háttvirtum þingmanni Eggert Haukdal, sem fjórflokkakerfið hefur gert að skálkaskjóli ógæfu sinnar. Stjórnmálaflokkarnir sjálfir eru þröngar valdastofnanir sem standa ekki lengur fyrir stjórnmálaskoðanir, heldur fyrst og fremst fyrir hagsmunavörslu og þessa hagsmuni verja þeir af oddi og egg. Þeir eru stofnanir, en ekki hreyfingar. Ég spyr --- og hugsi menn sig nú vandlega um: Hver er munurinn á stjórnmálaskoðun háttvirts þingmanns Matthíasar Bjarnasonar og Guðmundar J. Guðmundssonar? Ég hef starfað hér í fjögur ár og ég svara: Enginn.

Ef þetta er svo, af hverju eru fjórflokkarnir þá að bjóða fram í fernu lagi, þegar allir vita að að afloknum kosningum geta þeir ekki myndað ríkisstjórn nema sem verður nákvæmlega eins og sú sem nú er að hrökklast frá? Svarið er að höfuðskýringin á þessu skoðanalega öngþveiti er hin bitra barátta um yfirráðin yfir sjóða- og skömmtunarvaldinu. Orðum spurninguna öðruvísi: Hversu mikið af því valdakerfi sem eftir er í Sjálfstæðisflokki rekur sig beint til yfirráða þeirra og fjármagnsskömmtunar í Framkvæmdastofnun ríkisins eða ríkisbönkum --- og Framkvæmdastofnun þóttumst við þó ætla að leggja niður fyrir mörgum árum --- og hvað eigum við hin að gera, sem höfum skömm og andstyggð á þeim atkvæðakaupum sem þar og annars staðar fara fram, stöndum fyrir utan þetta, viljum breyta því, en ekki og aldrei taka þátt í því?

En þarna er komið að kjarna málsins. Fjórflokkarnir eru í höfuðatriðum allir eins. Þeir eru ekki valkostur hver gegn öðrum. Blæbrigðamunur skoðana er meiri innan þeirra en á milli þeirra.

Þeir segja að við aðstandendur Bandalags jafnaðarmanna séum að spila á upplausnina, kynda undir óánægju, safna um okkur óánægðu fólki, eins og svo smekklega er orðað, en við spyrjum: Hver ber ábyrgðina á því hvernig komið er?

Auðvitað erum við, sem stöndum að Bandalagi jafnaðarmanna, gagnrýnin á stjórnarfarið samhliða bjartsýni á möguleika og getu fólksins í þessu landi. En mörg undanfarin ár hefur á vegum flokkakerfisins verið unnið að breytingum á stjórnarskrá lýðveldisins. Árangurinn hefur séð dagsins ljós og verið samþykktur hér, en bæði í miklum flýti og að undangenginni lítilli kynningu á meðal almennings. Árangurinn er sá einn að því er stjórnkerfið varðar að fjölga á alþingismönnum í 63. Árangurinn er sá einn. Þegar til átti að taka gat flokkakerfið ekki komið sér saman um neitt annað og ekki vegna hugsjóna, heldur vegna hagsmuna. Þetta frumvarp  er fullkomin blekking, tilraun flokkakerfisins til að skrökva því að þjóðinni að eitthvert samkomulag hafi náðst í máli þar sem ekkert samkomulag hefur náðst nema um það að fjölga háttvirtum þingmönnum um þrjá. Það er allt og sumt.

Við höfum verið að lifa mestu aflaár í sögu lýðveldisins. Við erum matvælaframleiðendur á landinu og sjónum. Við höfum öll tækifæri til þess að byggja upp heilbrigt samfélag hins dreifða valds, hinna smáu eininga réttlætis, jafnaðar og mannlegrar reisnar. Samt horfum við á gegndarlausa skuldasöfnun, óviðráðanlega verðbólgu, efnahagskerfi sem er óheiðarlegt --- ég nefni skattsvik og óeðlilegar pólitískar fyrirgreiðslur og stjórnkerfi þar sem Alþingi er og hefur verið í fullkominni upplausn. En við viljum að allt öðruvísi sé farið að.

Við viljum að algerlega verði skilið á milti löggjafarvalds og framkvæmdavalds, að þeir sem eru kjörnir til löggjafarstarfa setji landinu lög og leikreglur og hafi eftirlit með framkvæmd þeirra, að komið sé í veg fyrir þau ósæmilegu atkvæðakaup og þá útdeilingu pólitískra greiða sem nú á sér stað og hefur átt sér stað. --- Fólk veit auðvitað mismikið um störf Alþingis, en ég get upplýst að hér um sali ganga háttvirtir þingmenn sem sjaldan eða aldrei flytja lagafrumvörp, en þar sem víxlabunkarnir standa út úr töskunum. Hér frammi á gangi er rekki fyrir dagblöð og fyrir óútfyllt víxileyðublöð. Vissum við þó ekki að Alþingi væri viðskiptabanki.

En það sem verður að skiljast er hvernig þetta kerfi, þetta samkrull löggjafarvalds og framkvæmdavalds, hefur valdið félagslegri og efnahagslegri ógæfu. Alþingi þarf að setja lög í verðbólgusamfélagi, t.d. um stig vaxta miðað við verðbólgu, en hvernig á Alþingi að geta það þegar annar hver háttvirtur alþingismaður situr við það á morgnana að skammta fjármagn úr sjóðakerfinu, hvort sem það heitir Framkvæmdastofnun, ríkisbankar eða eitthvað annað?

Það er þetta sem hefur ekki gengið upp, hefur meira og minna lamað alla hagstjórn, gert stjórnsýsluna forspillta og hefur t.d. gert prófkjörin víða svo bitur og ofsafengin sem raun ber vitni. Flokkarnir gömlu eru ekki að takast á um stjórnmálaskoðanir, heldur um aðgöngumiða að skömmtunarkerfinu.

Við viljum jafna kosningarrétt með því að í stað þingkjörs og þingræðisríkisstjórnar komi þjóðkjör og þjóðræði, m.ö.o. að forsætisráðherra sé kosinn beinni kosningu með einu og jöfnu atkvæði allra, án tillits til búsetu, í tvöfaldri umferð, hljóti enginn meirihluta í þeirri fyrri. Með þessu er kosningarréttur raunverulega jafnaður að svo miklu leyti sem hægt er og um getur náðst skynsamlegt samkomulag. Ég spyr einfaldrar spurningar, án þess að leggja dóm á þann mann að öðru leyti: Hver kaus hæstvirtan núverandi forsætisráðherra til slíkrar stöðu í des. 1979?

Við leggjum til að, að þessu gjörðu, sé hagur hinna dreifðu byggða réttur með því að hafa kjördæmaskipan og tölu þingmanna óbreytta. Með þessu á að nást fullkominn friður og skynsamlegt jafnvægi milli þéttbýlis og dreifbýlis, stjórnkerfi í okkar stóra landi sem leiðir annars vegar til styrkari efnahagsstjórnar og hins vegar mikillar valddreifingar til landshluta og sveitarfélaga.

Fjórflokkarnir snúast auðvitað gegn þessum hugmyndum. Þeir segja að verið sé að afnema þingræðið. Þetta er útúrsnúningur og orðaleikur. Að því er tekur til ríkisstjórnar er verið að leggja til það eitt að hana kjósi þjóðin en ekki þingið, enda má nú segja að þinginu hafi tekist misjafnlega til. Það er breytingin sem verið er að leggja til. En aðalatriðið er þó hitt, að fjórflokkarnir vita að ef skilið verður á milli löggjafarvalds og framkvæmdavalds er um leið klippt á hin spilltu og óeðlilegu flokkavöld. Þá verða t.d. flokkablöðin ekki lengur rekin af pólitískum sjóðum. Þá mun aðstöðubraskið a.m.k. minnka.

Við skulum ævinlega hafa hugfast að ríkisbankarnir í þessu landi eru eldri en sósíalismi, enda mundi heiðarlegur heiðursmaður eins og háttvirtur þingmaður Birgir Ísleifur Gunnarsson ekki taka til máls eins og hann gerði hér í kvöld að tala um Weimarlýðveldið og Adolf Hitler --- þannig tala ekki sómamenn --- nema mikla hagsmuni sé verið að verja.

Sem þáttur í sömu valddreifingarhugmyndum leggjum við til að þegar menn og konur greiða atkvæði í kosningum geti þau merkt við og raðað upp á lista --- tekið einstaklinga af einum eða fleiri listum --- allt upp í tölu kjörinna þingmanna. Slíkar hugmyndir viljum við útfæra um samfélagið allt. Slík tillaga fjallar auðvitað um að flokkakerfið í landinu er ekki lengur mælikvarði á lífsskoðanir fólks og langanir. Ef einhverjir vilja t.d. kjósa konur sérstaklega eða einhver sjónarmið önnur, þá skipta þau sjónarmið máli og eiga sinn lýðræðislega rétt. Allt er þetta hægt og þetta er skynsamlegur valkostur gegn uppgjöf og upplausn flokkanna fjögurra.

Við trúum því, að hljóti þessar hugmyndir brautargengi fólksins í landinu muni félagskerfið einnig taka örum breytingum, lýðræði aukast og ábyrgð aukast. Við trúum því, að við séum valkostur gegn flokkakerfi sem var eðlilegt á sinni tíð, en er það ekki lengur. Annaðhvort gerist að hugmyndir okkar hljóta brautargengi eða hin félagslega stöðnun heldur áfram og upplausn fjórflokkanna heldur áfram.

Hin heimatilbúna kreppa, sem þeir tala um, hið heimatilbúna vonleysi, á að vera ástæðulaust. Í almennum efnahagsmálum leggjum við til að tímabili ábyrgðarleysis og inngripi ríkisvalds í samninga ljúki og um leið hefjist tímabil ábyrgðar einstaklinga og samtaka þeirra. Við viljum að einstaklingar og samtök þeirra semji með frjálsum hætti og beri að fullu og öllu ábyrgð á því sem samið er um. Þegar samið er um fiskverð t.d. á ríkisvaldið engin afskipti að hafa af því, heldur eiga kaupendur og setjendur að semja eins og frjálsir menn og bera að fullu og öllu ábyrgð á því sem samið er um. Það gengur ekki að ríkisvaldið beri ábyrgð á slíkum samningum, sem síðar eru innistæðulausir, og millifæri síðar til óhæfra atvinnurekenda með því að lækka gengið, skattleggi innflutning til að millifæra til þeirra sem sömdu um pappírsverðmætin.

Sama verður að gilda um kaup og kjör. Það er ekki og á ekki að vera hlutverk ríkisvaldsins að grípa inn í gerða samninga vegna þess að ábyrgðarlaust hefur verið samið. Mönnum og samtökum þeirra mun undrafljótt lærast að beri þeir ábyrgð á samningum, sem gerðir eru, er skynsamlega samið á grundvelli þeirra verðmæta sem til skipta eru. Við eigum að hafa trú á mannfólkinu og samtökum þess.

Þetta eru tillögur um grundvallarbreytingu í efnahagsgerðinni, þar sem ábyrgð á því sem menn gera og frelsið til þess skipta meginmáli. Inngripin í þágu hagsmuna hefur reynst röng leið og úr sér gengin og sem auk þess hittir ævinlega launafólkið fyrir. Þeir spyrja: Hvað ætlið þið að gera í efnahagsmálum? Við svörum og segjum: Þetta er það sem við ætlum að gera. Þetta eru till. sem munu leiða til jafnvægis á skömmum tíma vegna þess að fólki er treystandi ef stjórnkerfið er heilbrigt.

Herra forseti og góðir áheyrendur. Ég hef ekki séð ástæðu til þess að leika hinn hefðbundna leik flokkakerfisins og vil ekki vera að metast um fortíðina. Okkur er líka alveg sama. Fortíðin skiptir ekki meginmáli að þessu leyti. En við horfum til framtíðar. Við horfum á fjörbrot flokkakerfis, sem stendur ekki lengur fyrir mismunandi skoðanir fólksins í landinu, heldur forskrúfaða hagsmuni fárra, en um leið er þó atlaga að hinum mörgu. Þeir eru nú að sviðsetja ágreining til þess að geta skipt með sér upp á nýtt að afloknum kosningum.

Félagskerfið á Íslandi er staðnað og það er hættuleg stöðnun. Það svarar ekki lengur til þeirra meginhugmynda sem bærast í brjóstum fólksins í þessu landi. Það býst ekki til varnar á tölvuöld. Það er ekki fulltrúi fyrir þann húmanisma, fyrir það manngildi sem hlýtur að vera svar næstu framtíðar. Ef svo fer engu að síður að fjórflokkarnir hljóti brautargengi mun hin félagslega stöðnun halda áfram.

Bandalag jafnaðarmanna, hugmyndir okkar um breytt stjórnkerfi og dreift vald, ábyrgð og frelsi hinnar litlu einingar, er kall nýrrar tíðar gegn þessari þróun. Við erum bjartsýn vegna þess að þetta er hægt. Við erum bjartsýn vegna þess að við trúum því að þessar skoðanir eigi samhljóm um landið vítt og breitt, að tímabili stöðnunar og þessarar upplausnar ljúki og við taki ný hreyfanlegri og betri tíð. Það vorar brátt í þessu landi og við viljum að það vori víðar. --- Ég þakka þeim sem hlýddu.

___________________________________________

Athugasemdir

[Baldvin Jónsson, 25.11.2008 kl. 16:38]

Mér finnst hreint ótrúlegt að lesa þetta yfir og get nánast grátið við tilhugsunina um hvernig málum væri betur komið hefði þó ekki nema hluti tillagnanna komist í gegn. Það er næsta víst að spillingin í dag er án vafa í einhverjum veldisvís af því sem að hún var 1982 þar sem að sami flokkur hefur nú setið á 5. kjörtímabil og hefur nú tögl og haldir með sínu fólki í nánast öllum stofnunum stjórnsýslunnar.

[Rannveig H, 25.11.2008 kl. 17:29]

Takk kærlega fyrir þetta,var búin að gera tilraun til að ná í þessar ræður svo að mér er þetta kærkomið. Held að nú sé komin tími að dusta verulega rykið af þessum tilögum breyta og bæta ef með þarf og taka í notkun.

[Jenný Anna Baldursdóttir, 25.11.2008 kl. 17:48]

Takk er sammála Baldvini hér.  Maður gæti grátið.

Takk Lára Hanna.

[Heidi Strand, 25.11.2008 kl. 18:57]

Vil benda ykkur á þátt á Nrk 1 kl 20.30 um Glitnir og Jón Ásgeir.
Smá kynning. Þar er líka sagt frá hernaðarkarlinn hans Geirs.

http://nrk.no/

[Baldur Kristjánsson (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 19:01]

Vilmundur var frábær og margar hugmyndir hans eiga enn erindi. Íslenska afturhaldsfélagið hefur hins vegar gætt þess að hrinda engri þeirra í framkvæmd. kv. B

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 25.11.2008 kl. 20:24]

Er ekki búin að lesa ræðurnar, en man vel eftir því hve miklum usla Vilmundur olli í þjóðfélaginu á sínum tíma. Það voru margir hneykslaðir á málflutningi hans og fannst hann tala "óvirðulega" um frammámenn þjóðarinnar. En það er oft þannig að þeir sem fyrst fara af stað með mál eru víttir fyrir opinskár umræður. Það er reyndar glöggt merki um að viðkomandi hafi komið við of mörg kaun til að það væri þolandi fyrir þá sem um var rætt. Hann var mjög opinn og talaði án tæpitungu. Slíkt var bara ekki til siðseins og sagt er á þessum tíma. Ég ætla að lesa þessar frábæru ræður seinna í kvöld og skrifa aftur

[Arinbjorn Kuld (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 20:42]

Mögnuð lesning. Þá er bara að bretta upp ermarnar og hella sér í pólítík, vera tilbúin í næstu kosningum. Hvað segið þið?

[Hólmdís Hjartardóttir, 25.11.2008 kl. 20:54]

Les ræðurnar seinna. Mikið hefði verið gaman að hafa Vilmund á lífi núna

[marco (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 23:47]

Hugsa sér að Vilmundur og "gungan og druslan" voru góðir kunningjar.  Þetta er efni í stóran róman. 

[Solveig (IP-tala skráð) 25.11.2008 kl. 23:58]

Getur verið að aftur sé kominn tími fyrir Bandalag Jafnaðarmanna? Alvöru jöfnuð, jafnræði og jafnrétti. Alvöru þrískiptingu og aðskilnað löggjafar- framkvæmda- og dómsvalds eins og Vilmundur barðist fyrir. Það skyldi þó ekki vera.

[Kjartan Pétur Sigurðsson, 26.11.2008 kl. 00:00]

Hér er hægt að kjósa fólk í nýja og betri Ríkisstjórn.

http://www.photo.is/nyrikisstjorn.html

Smá vísir að kosningakerfi sem er vonandi það sem koma skal.

Auðvelt er að kjósa um menn og málefni með þessu móti.

[Hólmdís Hjartardóttir, 26.11.2008 kl. 01:05]

Magnað að lesa þetta núna

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 26.11.2008 kl. 01:38]

Já, þetta er góð og merkileg lesning. Las reyndar síðustu ræðuna bara lauslega. Það hafa nokkrar tillögur Vilmundar náð fram að ganga eins og hinir svokölluðu vinnustaðasamningar eða stofnanasamningar, en hann talar um rétt fólk á stærri vinnustöðum til að semja beint við vinnuveitanda.

 Seta í stjórnum stofnana og fyrirtækja er mun minna í höndum þingmanna enn áður. Nú er líka aðeins hægt að tala um tvo flokka sem sinna hinni eiginlegu hagsmunagæslu og það eru þeir sem við köllum gömlu flokkana. En þar er líka hagsmunagæslan í botni, það er örugglega fróðlegt að lesa bók Bjarna Harðarsonar fv. þingmanns Framsóknar, en í henni er farið inní Flokksstarfið á gagnrýninn hátt ef marka má Kastljós í kvöld.

Gamla SÍS veldið er ekki með hávaða eða læti, en það er enn til og ræður því sem það vill. Hvernig má það vera að kaupfélagsstjóri norður í landi geti lofað ríkisstofnun í ákveðið byggðarlag, gegn því að hans kaupfélag komast yfir nýjasta sauðfjársláturhús landsins. Þar lág góður kaðall í lófa.

Vilmundur saumaði að mörgum í þessum ræðum og hefur komið við mörg kaun

[Bragi Einarsson, 26.11.2008 kl. 09:09]

Vilmundur var magnaður karakter og þetta sem hann barðist fyrir á sínum tíma, var þá löngu tímabært að gera! Þú getur rétt ímyndað þér hversu mikil þörf er á einum VIlmundi í dag!