Auðmenn, tjáningarfrelsi og réttlæti

"Íslenskir útrásarvíkingar hafa umsvif í Bretlandi, þar sem meiðyrðalöggjöf er miklu strangari en á Íslandi og útgjöld vegna meiðyrðamála eru nánast óbærileg venjulegum launþegum. Til þess að höfða mál gegn íslenskum ríkisborgurum þarf aðeins að koma því í kring, að ummæli, sem stefna á fyrir, birtist einhvers staðar á ensku, til dæmis á netinu. Íslenskur auðmaður með hagsmuni í Bretlandi þarf því aðeins að sjá um slíka birtingu og höfða síðan mál í Bretlandi, og þá er þess ekki langt að bíða, að sá, sem hann stefnir, verði gjaldþrota, hvort sem hann tekur til varna eða ekki og hvort sem hann vinnur málið eða tapar því."

Þannig hefst annar hluti fréttaskýringar Eyjunnar um Auðmenn, málfrelsi og lögsögu meiðyrðamála sem birt var í gær. Fyrsti - eða fyrri hlutinn, Eiga auðmenn að geta þaggað niður gagnrýni? birtist á fimmtudaginn.

Málið sem fjallað er um í þessum fréttaskýringum er grafalvarlegt og gæti haft háskalegar afleiðingar ef ekki verður brugðist við af löggjafanum á Íslandi. Ég fjallaði um þetta í föstudagspistlinum á Morgunvakt Rásar 2 og hvet alla til að lesa líka Eyjupistlana tvo sem vísað er í hér að ofan. Hljóðskrá viðfest neðst að venju.

Ágætu hlustendur...

Mér hefur orðið tíðrætt um málfrelsið; tjáningarfrelsið sem hefur blómstrað undanfarið, einkum á netmiðlum og bloggi. Ég hef sagt, og stend við það, að þeir sem ekki lesa netmiðla og blogg fái ekki nægilega góða heildarmynd af því sem er að gerast í samfélaginu, atburðunum sem leiddu til hrunsins og því sem gengið hefur á þetta ár sem liðið er síðan.

Einhvern tíma gilti löggjöf hér á landi sem kvað á um að ekki mætti vega að æru opinberra starfsmanna. Ekki einu sinni þótt sagt væri satt. Ef sannleikurinn var talinn skaða æru viðkomandi átti að þegja. Af hverju heiður opinberra starfsmanna var álitinn heilagri en annarra veit ég ekki, en lögunum var breytt, meðal annars vegna þrýstings frá Þorgeiri heitnum Þorgeirsyni.

Nýverið féll hæstaréttardómur í máli þar sem blaðamaður var gerður ábyrgur fyrir orðum viðmælanda síns um starfsemi afar umdeilds athafnamanns á höfuðborgarsvæðinu. Fordæmalaus dómur sem vakti furðu og óhug en hefur nú verið áfrýjað til Mannréttindadómstóls Evrópu. Eins og prentlögin eru nú, ræður kærandinn hverjum hann stefnir - viðmælanda, blaðamanni eða útgefanda - en því og fleiru mun eiga að breyta með nýjum fjölmiðlalögum.

En nú virðist íslenskum blaðamönnum og öðrum sem tjá sig á opinberum vettvangi stafa ógn af meiðyrðalöggjöf í Bretlandi, sem mun vera strangari en gerist og gengur víða á Vesturlöndum. Netmiðillinn Eyjan sagði í gær frá hótun íslensks auðmanns um að stefna miðlinum fyrir breska dómstóla vegna skrifa blaðamanns um sig og starfsemi sína á Íslandi. Hann sagði að Eyjupistillinn, sem auðvitað var á íslensku, yrði bara þýddur yfir á ensku og Eyjunni stefnt fyrir að skaða viðskiptahagsmuni sína í Bretlandi - hverjir sem þeir eru.

Nokkuð hefur verið fjallað um þessa kæruleið í íslenskum og erlendum fjölmiðlum og viðbrögð til dæmis Bandaríkjamanna við bresku dómunum - en þeir neita að taka mark á þeim og líta á þá sem þöggun eða skerðingu tjáningarfrelsis.

Málaferli sem þessi eru rándýr og mun kostnaðurinn talinn í tugum milljóna. Hinn ákærði þarf að kosta vörn sína sjálfur og sanna mál sitt, en kærandinn virðist ekki þurfa að sanna neitt.  Honum virðist nægja að dylgja um meintan skaða. Slík málaferli eru ekki á færi annarra en auðmanna, og ef ekki verður tekið fyrir þetta strax stafar tjáningarfrelsi á Íslandi - og annars staðar í heiminum - stórhætta af.

Ef ekki verður brugðist við aðförinni er hætt við að íslenskir útrásardólgar og auðmenn verði jafn ósnertanlegar og heilagar kýr eins og opinberir starfsmenn forðum og þaggi niður alla gagnrýni í krafti misvel fenginna fjármuna sinna og lagatæknilegra brellna í erlendum höfnum.

Að lokum legg ég til að íslensk lög og dómar íslenskra dómstóla snúist um réttlæti.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Pistill á Morgunvakt Rásar 2 - 6. nóvember 2009
• Pistill á Morgunvakt Rásar 2 - 6. nóvember 2009

Athugasemdir

[Bjarki Hilmarsson (IP-tala skráð) 8.11.2009 kl. 14:46]

Veit ekki hvort þú hefur séð þessa mynd en það er von: http://topdocumentaryfilms.com/mclibel/

[Haraldur (IP-tala skráð) 8.11.2009 kl. 15:58]

"Að lokum legg ég til að íslensk lög og dómar íslenskra dómstóla snúist um
réttlæti."

Væri til í að vita Hanna hver sé það sem á að meta hvað sé réttlæti. Ég er
ekki frá því að orðið réttlæti sé mjög vítt hugtak sem hver og einn hefur
mismunandi skoðanir á hvað sé. T.d frjálshyggjumaður hefur aðrar skoðanir
en þú á því hvað sé réttlæti. Þú vilt væntanlega ekki að hans skoðanir
verði einungis lagðar til grundvallar í dómsmáli ? 

Ég er mjög þakklátur því að dómarar dæmi ekki eftir persónulegu mati sínu
um hvað sé réttlæti.

[Páll Höskuldsson (IP-tala skráð) 8.11.2009 kl. 16:12]

Góður pistill Lára Hanna. Það var einmitt þetta sem Sveinn Valfells var að benda á í Silfrinu í dag. Hann var að benda á rugldóm frá Hæstarétti. Kristrún Heimisdóttir var mætt í þáttinn sem varðhundur kerfisins. Mér fannst framkoma Kristrúnar oft vera dónaleg enda vildi hún hafa orðið sem lengst til þess að verja "flokk sinn" sem er komin með allt niður um sig.

Hvað er með konur og stjórnmálaumræðu í sjónavarpi? um daginn var gestur í Silfrinu þingkona úr röðum Sjálfstæðisflokksins Unnur Brá , hún eins og Kristrún Heimis tókst að eyðileggja annars ágætan þátt með frekju.

[Jóhannes Laxdal Baldvinsson, 8.11.2009 kl. 18:39]

Ekki þekki ég þau lög eða milliríkjasamninga sem heimila slika málshöfðun en finnst það bara liggja í augum uppi að mál sé höfðað þar sem lögheimili hins stefnda er.  Ef einhver auðmaður þykist hafa "mannorð" að verja vegna gagnrýni eða missagna sem ekki fást leiðrétt þá eiga auðvitað að gilda um það íslensk lög. Ég skildi t.d aldrei þetta meiðyrðamál gegn HHG fyrir breskum dómstólum, hvernig ætluðu bresk yfirvöld að fullnusta dómnum?  Annars er til einföld vörn gegn svona hótunum eins og Róbert Wessman hafði uppi og það er að þúsundir manna birti hin meintu meyðandi ummæli og láta durtinn höfða mál gegn hverjum og einum......

[Jenný Stefanía Jensdóttir, 8.11.2009 kl. 22:37]

"Hvað er með konur og stjórnmálaumræðu í sjónavarpi? um daginn var gestur í Silfrinu þingkona úr röðum Sjálfstæðisflokksins Unnur Brá , hún eins og Kristrún Heimis tókst að eyðileggja annars ágætan þátt með frekju."  spyr Páll Höskuldsson.

Velti þessu líka alvarlega fyrir mér.  Að hlusta á gjamm oní orðræðu einhvers viðmælanda er algjörlega óþolandi, hvort sem gjammarinn er karl eða kona.  Því miður er það oftast "frekja hjá kerlingum" en "ákveðni hjá körlum".  Allt að einu, svona gjamm er óþolandi hver sem á í hlut. 

[Heiða (IP-tala skráð) 8.11.2009 kl. 23:22]

Það ætti enginn að verja meiðyrði sama hvort svonefndir "auðmenn" eiga í hlut eða venjulegt fólk, vandinn er ekki þeir sem verða fyrir meiðyrðunum heldur það óheillafólk sem tekur sér slík gífuryrði í munn eða setur á pappír. Ég vorkenni því fólki ekkert að vera dæmt sem leggur í vana sinn að ljúga upp á aðra, auðmenn eða ekki auðmenn, skiptir ekki máli. Það sama á við um marga bloggara sem telja sjálfa sig vera í lagi hvað það varðar að stunda ekki meiðyrði en taka svo upp í eigið blogg og dreifa meðvitað einhverju sem aðrir hafa sagt en er ekkert nema "meiðyrði" eða lygar og óhróður um nafngreint fólk. Er ekki öruggt Lára Hanna að þú hefur ekki gerst sek um slíkt athæfi ? Hm, hm, hm ?