Löglegt en siðlaust... eða kolólöglegt og siðlaust í þokkabót?

Ég hef ekki endurbirt pistil áður en nú er ærið tilefni. Þennan skrifaði ég í desember sl. og hef sett tengil á hann í nokkrum öðrum pistlum. En þar sem málið er í brennidepli einmitt núna ætla ég að endurbirta þann hluta hans sem felur í sér samning þann, sem ég fjallaði um í síðasta pistli og örlítinn inngang og lokaorð. Fyrirsögn pistilsins er sú sama og á þessum. Athugasemdirnar sem um er rætt í lokaorðum eru athugasemdir við mat á umhverfisáhrifum. Þær athugasemdir sem fólk er hvatt til að senda inn núna eru við breytingu á aðalskipulagi Sveitarfélagsins Ölfuss, annað mál en sama framkvæmd.

Dæmi nú hver fyrir sig hvað honum finnst um að opinbert fyrirtæki í meirihlutaeigu skattgreiðenda í Reykjavík geri slíka samninga um "fyrirgreiðslu". Ólæsilega rithöndin sem minnst er á mun vera Alfreðs Þorsteinssonar, þáverandi stjórnarformanns Orkuveitu Reykjavíkur.

Spurning hvort samningurinn misbjóði ekki réttlætiskennd fólks. Hann misbýður að minnsta kosti minni.

----------------------------------------------------------

Hér fyrir neðan er samkomulag það, sem Orkuveita Reykjavíkur og Sveitarfélagið Ölfus gerðu með sér í apríl 2006 þar sem OR kaupir blygðunarlaust samvinnu sveitarstjórnar og loforð þess efnis að framkvæmdaleyfi verði veitt fyrir virkjunum og greitt fyrir flýtimeðferð gegn því að OR kosti ýmsar framkvæmdir í Ölfusi. Samkomulagið er gert löngu áður en lögbundið ferli hófst við umhverfismat og breytingu aðalskipulags sem krafist er við svona miklar framkvæmdir, svo ekki sé minnst á hvað þær eru umdeildar.

Samkomulagið er metið á 500 milljónir króna sem eru greiddar úr vasa Reykvíkinga - þeir eiga jú Orkuveitu Reykjavíkur. Ekki lækka orkureikningar þeirra við það. Matsupphæðin er fengin úr fundargerð Sveitarfélagsins Ölfuss sem sjá má hér undir lið g.

-----------------------------------------------------------------------------


Samkomulag milli Orkuveitu Reykjavíkur og Sveitarfélagsins Ölfuss um ýmis mál sem tengjast virkjun á Hellisheiði

1. grein
Orkuveita Reykjavíkur er að reisa fyrsta áfanga Hellisheiðarvirkjunar og stefnir að enn frekari uppbyggingu orkuvera á Hellisheiði og Hengilssvæðinu.  Um er að ræða framkvæmdir vegna stækkunar virkjunar og framkvæmdir vegna nýrra virkjana til raforku- og varmaframleiðslu.  Fyrirséð eru mannvirki tengd vélbúnaði og stjórnstöð, borteigar, safnæðar, skiljustöðvar, aðveituæðar, kæliturnar og önnur mannvirki aukist á svæðinu.  Framkvæmdin felur í sér vinnslu jarðhita, vegi, borholur, vatnsöflun, gufuveitu, stöðvarhús, kæliturna, niðurrennslisveitu og efnistökusvæði.  Framkvæmdatími getur numið allt að 30 árum og stærð virkjana orðið samtals um 600 - 700 MW.

2. grein
Bæjarstjórn Ölfuss veitir framkvæmdaleyfi og greiðir fyrir skipulagsmálum eins hratt og unnt er vegna umræddra framkvæmda enda byggi þær á lögum um mat á umhverfisáhrifum fyrir hvern áfanga og viðkomandi verkþætti.  Orkuveita Reykjavíkur greiðir Sveitarfélaginu Ölfuss skv. 11. grein fyrir aukið álag og vinnu sem framkvæmdirnar kalla á hjá sveitarfélaginu.  Þetta gerir sveitarfélaginu kleift að hraða öllum umsögnum og leyfisveitingum sem þörf er á.

3. grein
Orkuveita Reykjavíkur sér um og ber allan kostnað af hugsanlegum málaferlum og skaðabótakröfum sem rekstur og framkvæmdir tengdar Orkuveitu Reykjavíkur leiða til, sama hvaða nafni þær nefnast.  Þetta á einnig við um hugsanleg skaðabótamál á hendur Sveitarfélaginu Ölfuss sem rekja má til virkjunarframkvæmda og orkuvera á Hellisheiði.

4. grein
Aðilar eru sammála um að sérstök ráðgjafanefnd sem skipuð verði um uppgræðsluverkefni skili tillögum til beggja aðila um uppgræðslu í Sveitarfélaginu Ölfusi.  Ráðgjafanefndin verði skipuð þremur aðilum, einum frá Orkuveitu Reykjavíkur, einum frá Sveitarfélaginu Ölfusi og aðilar koma sér saman um einn fulltrúa eftir nánara samkomulagi.  Fulltrúi Sveitarfélagsins Ölfuss verður formaður nefndarinnar.  Um er að ræða uppgræðsluverkefni í sveitarfélaginu, til að mæta bæði því raski sem verður vegna virkjana og til almennra landbóta.  Miðað er við að Orkuveita Reykjavíkur verji til þessa verkefnis 12,5 milljónum á ári fram til 2012.  Þá verði leitast við að fá fleiri aðila að verkinu.  Þá mun Orkuveita Reykjavíkur leggja að auki til starf unglinga til landbóta í sveitarfélaginu.  Haft verður í huga í landgræðsluverkefnunum að vinna gegn losun gróðurhúsalofttegunda hér á landi.

5. grein
Vegna framkvæmda Orkuveitu Reykjavíkur tekur hún að sér að byggja upp nýja fjárrétt og hesthús við Húsmúla sem notuð er til smölunar á afrétti Ölfusinga skv. fyrirliggjandi teikningum.  Orkuveita Reykjavíkur mun annast viðhald þessara mannvirkja.  Þessi aðstaða nýtist fyrir ferðamennsku á svæðinu í annan tíma.  Þá sér Orkuveita Reykjavíkur um að byggja upp og lagfæra það sem snýr að smölun og afréttarmálum sem virkjunarframkvæmdirnar hafa áhrif á.  Miða skal að 1. áfanga verksins þ.e.a.s. bygging fjárréttar, verði lokið fyrir göngur haustið 2006.

6. grein
Orkuveita Reykjavíkur gerir Sveitarfélaginu Ölfuss tilboð í lýsingu vegarins um Þrengsli, frá Suðurlandsvegi í Þorlákshöfn fyrir 14 milljónir á ári (verðtryggt með neysluvísitölu, janúar 2007).  Innifalið er lýsing á veginum með ljósum sem eru með 50 m millibili, allur fjármagnskostnaður, orka og viðhald er innifalið í tilboðinu.  Fylgt verður kröfum og reglum Vegagerðarinnar.  Verkinu verði lokið á árinu 2006 að því tilskyldu að öll leyfi liggi tímanlega fyrir.

7. grein
Orkuveita Reykjavíkur mun greiða Sveitarfélaginu Ölfuss fyrir jarðhitaréttindi í afréttinum á Hellisheiði samkvæmt sömu reglum og notaðar voru við önnur landa- og réttinda kaup af landeigendum í Ölfusi.  Þetta verður gert ef og þegar óbyggðanefnd eða eftir atvikum dómstólar komast að þeirri niðurstöðu að afrétturinn sé fullkomið eignarland sveitarfélagsins, allur eða að hluta.  Náist ekki samkomulag um bætur skal úr skorið af 3 manna gerðardómi þar sem hvor aðili skipar einn mann en oddamaður verði tilnefndur af sýslumanni Árnessýslu.

8. grein
Verði niðurstaða óbyggðanefndar, eftir atvikum dómstóla, sú að afrétturinn allur eða að hluta sé þjóðlenda mun Orkuveita Reykjavíkur bæta tjón vegna jarðrasks, missi beitilanda, umferðarréttar, og röskunar á afréttinum eftir nánara samkomulagi.  Náist ekki samkomulag um bætur skal úr skorið af þriggja manna gerðardómi þar sem hvor aðili um sig skipi einn mann en oddamaður verði tilnefndur af sýslumanni Árnessýslu.

9. grein
Á árinu 2008 hafi Orkuveita Reykjavíkur lokið lagningu ljósleiðara um þéttbýli í Þorlákshöfn og fyrir árið 2012 verði lagningu ljósleiðara lokið um aðgengilegan hluta dreifbýlis Ölfuss skv. nánara samkomulagi er liggi fyrir áramót 2006/2007.

10. grein
Kannað verði til hlítar hvort aðkoma Orkuveitu Reykjavíkur að Sunnan 3 sé áhugaverður kostur fyrir verkefnið og þá aðila sem að verkefninu standa.  Markmið verkefnisins er að nota rafrænar lausnir til að efla búsetuskilyrði á svæðinu.

11. grein
Aðilar eru sammála um að bæjarstjórn Ölfuss þurfi að fylgjast með reglubundnum hætti með virkjunarframkvæmdum innan sveitarfélagsins m.a. til að geta svarað spurningum sem upp kunna að koma og beint verður til bæjarstjórnar.  Í þessu skyni koma aðilar sér saman um að halda reglulega fundi á framkvæmdatíma, allt að 4 fundum á ári, þar sem m.a. verður farið í skoðunarferðir um vinnusvæðið.  Aðilum er ennfremur ljóst að umsvif og álag á bæjarstjórn og bæjarstjóra Ölfuss mun fyrirsjáanlega aukast meðan framkvæmdir við virkjanir á Hengilssvæðinu standa yfir í sveitarfélaginu.  Samkomulag er um að Orkuveita Reykjavíkur greiði Sveitarfélaginu Ölfusi fyrir þann kostnað sem af þessu hlýst með fastri heildargreiðslu, kr. 7,5 milljónir á ári árin 2006 til 2012, 1. september ár hvert.  Þessar greiðslur verða notaðar til að kappkosta við að afgreiðsla umsagna og leyfa verði eins hröð og hægt er. 

Ölfusi 28. apríl 2006 

Undir skrifa Ólafur Áki Ragnarsson og Hjörleifur Brynjólfsson fyrir hönd Ölfuss og Guðmundur Þóroddsson og ólæsileg rithönd fyrir hönd OR.

_________________________________________________

Ég kref Orkuveitu Reykjavíkur svara við því, hvernig hún telur sig þess umkomna að gefa Sveitarfélaginu Ölfusi 500 milljónir - hálfan milljarð - af peningum Reykvíkinga. Orkuveita Reykjavíkur er opinbert fyrirtæki í eigu útsvarsgreiðenda í Reykjavík og þeir eiga heimtingu á að fá skýr svör frá OR.

Svo væri einnig mjög fróðlegt að vita nákvæmlega í hvað gjafaféð sem þegar hefur verið reitt af hendi hefur farið. Það þykir mér forvitnilegt og nú stendur upp á sveitarstjórn Ölfuss að gefa nákvæmar skýringar á hverri einustu krónu.

Eins og fram kom í einni af fyrri færslum mínum er meirihlutinn í Sveitarstjórn Ölfuss skipaður 4 einstaklingum sem hafa alls 495 atkvæði á bak við sig. Athugasemdir við og mótmæli gegn fyrirhugaðri Bitruvirkjun voru rétt um 700. Ef allt er talið snertir ákvörðunin um virkjanir á Hellisheiði og Hengilssvæðinu um það bil 200.000 manns beint í formi spilltrar náttúru, lyktar-, loft- og sjónmengunar og alla landsmenn í formi ofurþenslu, verðbólgu og vaxtahækkana.

Ég lýsi eftir lýðræðinu í þessum gjörningi.

Það er engin spilling á Íslandi, er það?

Það er engin spilling á Íslandi, er það? Og hér tíðkast ekki mútur, er það? Hvaða vitleysa! Nýleg, erlend könnun sýnir Ísland í 6. sæti yfir minnsta spillingu í heiminum - hrapaði þó úr 1. sæti. Um það má lesa hér og skoða spillingarlistann í heild sinni. Fólk hlær almennt að þessu, því varla fyrirfinnst sá Íslendingur á fullorðinsaldri sem ekki hefur beina eða óbeina reynslu af spillingu á Íslandi í ýmsum birtingarmyndum, opinberri eða óopinberri. En það má bara ekki kalla það spillingu. Það má heldur ekki minnast á mútur, það er bannorð. Við greiðum ekki mútur og við þiggjum ekki mútur. Slíkur ósómi tíðkast bara í útlöndum. Á Íslandi er svoleiðis greiðasemi kölluð til dæmis "fyrirgreiðsla" eða spegilmyndin "að greiða fyrir málum". Fallegt og kurteislegt orðalag. En ekki mútur, alls ekki... það er ljótt og eitthvað svo óíslenskt. Eða hvað?

Svo eru það hagsmunaárekstrarnir og vanhæfið. Hvenær er maður vanhæfur og hvenær er maður ekki vanhæfur. Hagsmunaárekstrar og vanhæfi eru mjög viðkvæm mál á Íslandi - rétt eins og spilling og mútur - og ekki algengt að sá vanhæfi viðurkenni vanhæfi sitt. Hann þrjóskast við og neitar fram í rauðan dauðann þótt staðreyndir blasi við. Tökum tvö heimatilbúin (en möguleg) dæmi og eitt mjög raunverulegt.

1. Lögfræðingur flytur mál fyrir héraðsdómi. Dæmt er í málinu og því áfrýjað til hæstaréttar. Í millitíðinni er lögfræðingurinn skipaður hæstaréttardómari. Má hann dæma í sama máli þar eða er hann vanhæfur? Ég hefði haldið það.

2. Jón á hlut í banka. Bara lítinn - svona stofnfjárhlut sem hann lagði til málanna þegar bankinn átti bágt, kannski 100.000 krónur eða svo. Mörgum árum seinna er Jón kosinn á þing og situr þar í nefnd sem á að ákveða hvort það má selja bankann og hvers virði hver hlutur er. Jón gæti hagnast um tugmilljónir með því einu að rétta upp hönd. Er hann vanhæfur við afgreiðslu málsins í nefndinni? Ég hefði haldið það.

3. Sveitarstjóri gerir samning við fyrirtæki um framkvæmdir. Samningurinn er metinn á 500 milljónir - hálfan milljarð króna. Til að uppfylla ákvæði hans þarf að fara í gegnum alls konar lagalegt ferli, tímafrekt og leiðinlegt - en lög eru lög og ekki hjá því komist. Ein hindrunin er lög um mat á umhverfisáhrifum, en það er allt í lagi. Fyrirtækið sem sveitarstjórinn gerði samninginn við sér hvort sem er um matið og ræður auðvitað niðurstöðu þess, enda dómari í eigin máli. Ekki vandamál, bara svolítið tafsamt. Enginn vanhæfur þar, eða hvað?

Svo þarf að auglýsa breytingu á skipulagi og gefa einhverjum almenningi kost á að tjá sig og halda að hann hafi áhrif á niðurstöðuna. En það er allt í lagi, sveitarstjórinn er búinn að ákveða þetta og því verður ekki breytt. Það eru svo miklir peningar í húfi. Hvaða vit hefur þessi almenningur svosem á peningum? Ekki vandamál, bara svolítið tafsamt og stundum örlítið ergilegt. Sveitarstjórinn þarf kannski að svara óþægilegum spurningum fjölmiðla og svoleiðis. En þetta reddast að íslenskum sið og hvaða vit eða áhuga hefur svosem fjölmiðlafólk á slíkum alvörumálum? Það hefur bara áhuga á Britney Spears, Gilzenegger og þeim best eða verst klæddu!

Ein greinin í samningi sveitarstjórans og fyrirtækisins kveður á um að ár hvert, frá 2006-2012, borgi fyrirtækið sveitarstjórninni 7,5 milljónir í reiðufé til að standa undir álaginu við að keyra þetta allt í gegn fyrir fyrirtækið - alls 52,5 milljónir á sjö árum. (Að ónefndum framkvæmdum við lagningnu ljósleiðara, byggingu hesthúsa, lýsingu vega og þannig smotterís.) Upplýsingar um í hvað allar milljónirnar fara liggja ekki á lausu en leiða má líkur að því, að þær fari í vasa einhverra, enda stendur orðrétt í samningnum "...að umsvif og álag á bæjarstjórn og bæjarstjóra mun fyrirsjáanlega aukast..." og samkomulag er um að fyrirtækið greiði sveitarfélaginu fyrir þann kostnað sem af þessu hlýst. Rúsínan í pylsuenda samningsins hljóðar síðan svo: "Þessar greiðslur verða notaðar til að kappkosta við að afgreiðsla umsagna og leyfa verði eins hröð og hægt er." Spilling? Nei, guð sé oss næstur! Ekki á Íslandi. Mútur? Þvílík firra! Íslensk stjórnsýsla er hrein og tær eins og fjallalækur. Er það ekki?

Engu að síður mætti ætla - miðað við lög og reglur - að sveitar- eða bæjarstjórinn og það af hans fólki sem þegið hefur hluta af fénu nú þegar, eða 14 milljónir samtals, væri vanhæft til að afgreiða umsagnir og leyfi þau sem hér um ræðir, þar sem búið er að semja fyrirfram um að umsagnir verði hliðhollar fyrirtækinu og leyfin verði samþykkt - hvað sem hver segir - enda byrjað að þiggja fyrir það fé - og enn eru 5 greiðslur eftir x 7,5 milljónir = 37,5 milljónir. Spilling og mútur? Auðvitað ekki! Þetta er Ísland, munið þið? 

Í 19. grein Sveitarstjórnarlaga nr. 45 frá 1998 er fjallað um hæfi sveitarstjórnarmanna. 1. málsgrein hljóðar svo: "Sveitarstjórnarmanni ber að víkja sæti við meðferð og afgreiðslu máls þegar það varðar hann eða nána venslamenn hans svo sérstaklega að almennt má ætla að viljaafstaða hans mótist að einhverju leyti þar af."

Ég hefði haldið að þegar umsagnir eru afgreiddar, ákvörðun tekin um réttmæti athugasemda og hvort veita eigi fyrirtækinu framkvæmdaleyfi, starfsleyfi eða hvaða leyfi sem er samkvæmt téðum samningi væru a) þeir sem skrifuðu undir samninginn við fyrirtækið og b) þeir sem hafa - eða hafa haft - beinan fjárhagslegan ávinning af samningnum fullkomlega vanhæfir til að fjalla um málið af þeirri fagmennsku og hlutleysi sem með þarf. Eða hvað? Er ég að misskilja eitthvað hérna? Er ég ekki nógu þjóðlega þenkjandi?

Til að bæta gráu ofan á svart eru 500 milljónirnar sem samningurinn er metinn á - þar af tugmilljónirnar sem verið er að greiða bæjarstjórn og bæjarstjóra vegna aukinna umsvifa og álags - í raun eign skattgreiðenda annars bæjarfélags. Þeir voru auðvitað aldrei spurðir hvort þeir kærðu sig nokkuð um að dæla öllu þessu fé í sveitarfélagið til að fyrirtækið fengi að ráðast í sínar framkvæmdir. Kannski hefðu þeir heldur viljað að 500 milljónirnar væru notaðar til að greiða niður þjónustu fyrirtækisins við þá. Hvað veit ég? Ég var ekki spurð.

En nú hef ég tækifæri til að segja skoðun mína og það ætla ég að gera. Ég ætla að senda inn athugasemd í mörgum liðum og mótmæla þessari spillingu og hinu sem má ekki nefna á Íslandi en byrjar á m.... Ég ætla að mótmæla því hryðjuverki sem á að fremja á undurfallegri náttúruperlu og menguninni sem af hlýst. Ég skora á fólk, hvar sem það býr á landinu, að gera slíkt hið sama. Nálgast má upplýsingar á Hengilssíðunni og í öðrum pistlum mínum á þessari bloggsíðu. Frestur til að skila inn athugasemdum rennur út á þriðjudaginn, þann 13. maí. Ég er boðin og búin að aðstoða fólk ef með þarf.

Ef einhver er ekki búinn að átta sig á því - þá er ég auðvitað að tala um fyrirtæki okkar Reykvíkinga, Orkuveituna, Sveitarfélagið Ölfus og sveitarstjóra þess. Framkvæmdin er fyrirhuguð Bitruvirkjun og samninginn sem um ræðir má lesa í heild sinni hér. Mikið þætti mér fróðlegt að heyra álit lesenda þessa pistils á samningnum, lögmæti hans og framkvæmd og ef lögfróðir menn geta lagt sitt af mörkum hér eða í tölvupósti væri það vel þegið.

En það er samt engin spilling á Íslandi, er það? Né heldur hitt sem ekki má nefna en byrjar á m.... eða hvað?

Nátengdir pistlar m.a. hér, hér og hér og listi yfir fjölmarga pistla hér.

Bitruvirkjun - hvers vegna ekki?

Náttúran á sér marga málsvara og þeim fjölgar stöðugt. Almenningi blöskrar meðferðin á landinu, oft í vafasömum tilgangi, og hefur andúð á offorsinu sem beitt er við að knýja á um byggingu stóriðju, virkjana og annarra mannvirkja sem leggja náttúruna í rúst og eru eins og ógeðsleg kýli á landinu. En iðulega eru málsvararnir eins og hrópandinn í eyðimörkinni, einkum þegar við peningaöflin og gróðahyggjuna er að etja. Þeim öflum er ekkert heilagt og valtað er miskunnarlaust yfir allt og alla. Öllu er fórnandi fyrir aur í vasa - en bara sumra, ekki allra.

Maður er nefndur Björn Pálsson. Hann er héraðsskjalavörður og búsettur í Hveragerði. Björn hefur um áratugaskeið notið útivistar á Hengilssvæðinu, þekkir það eins og lófann á sér og kann þar öll örnefni. Björn hefur einnig farið um svæðið sem leiðsögumaður bæði íslenskra og erlendra ferðamanna sem hafa viljað skoða þá náttúruperlu undir leiðsögn þessa fjölfróða manns.

Eins og gefur að skilja er Björn mjög andvígur því, að fyrirhuguð Bitruvirkjun verði reist á svæðinu og eyðileggi þar með eitt af hans eftirlætissvæðum til útivistar og náttúruskoðunar. Í Morgunblaðinu í morgun birtist grein eftir Björn sem ég sé fulla ástæðu til að vekja athygli á sem innlegg í umræðuna á þessari bloggsíðu.
















Horft til vesturs yfir Ölkelduháls af sv. öxl Tjarnarhnúks. Stöðvarhúsinu er ætlaður staður undir brún Bitrunnar fyrir miðju á vinstri helmingi myndar. Kýrgilshnúkar byrja ofan við stóru grasflötina/Brúnkollublett t.h. Í bakgrunni sjást f.v. Bláfjöll, Skarðsmýrafjall og Hengill.
Ljósm. Björn P. í apríl 2004

Hjálp! Aðstoðið okkur við að slá Íslandsmet!

Nú ætla ég að biðla til allrar þjóðarinnar, hvorki meira né minna. Leggja til að við tökum nú öll höndum saman, sláum Íslandsmetið sem sett var í nóvember sl., og reynum að stöðva fyrirhugaða eyðileggingu á dásamlegri náttúruperlu með því að reisa þar jarðgufuvirkjun - á Ölkelduhálsi.

Viltu eiga griðastað? Þú getur haft áhrif! Þannig hljóðar undirfyrirsögn veggspjaldsins sem þið sjáið hér að neðan. Við getum nefnilega haft áhrif. Í vikunni var send fréttatilkynning í fjölmiðla sem hefur ekki náð eyrum nema eins fjölmiðils eins og ég nefndi í síðasta pistli. Ég leita því á náðir ykkar sem lesa þetta með að vekja athygli á málstaðnum. Nú er hægt að sýna stuðning í verki. Ef þið bloggið - skrifið þá um málið, linkið á síðuna mína, birtið veggspjaldið á ykkar síðum. Móðgist ekki þótt ég setji sjálf slóð á síðuna mína í athugasemdakerfunum ykkar. Sendið slóðina að síðunni minni og Hengilssíðunni til allra á póstlistunum ykkar og biðjið þá að taka þátt í að bjarga einu verðmætasta útivistarsvæði á suðvesturhorni landsins. Það skiptir ekki máli hvar á landinu við búum - þetta er landið okkar allra! Náttúra Íslands og framtíð barna okkar og barnabarna kemur okkur öllum við!

Gerð veggspjaldsins er einkaframtak okkar sem stöndum að heimasíðunni www.hengill.nu. Við höfum unnið það sjálfar og staðið straum af kostnaði við gerð og dreifingu þess. Ofurljósmyndarinn Kjartan Pétur Sigurðsson lagði til flestar myndirnar. Í gær var veggspjaldið var borið í öll hús í Hveragerði, Þorlákshöfn og dreifbýli Ölfuss. Ég hef skrifað um flestar hliðar málsins í hálft ár og ætla að lista allar færslurnar og tengja á þær undir veggspjaldinu fyrir þá sem ekki hafa kynnt sér málið en vilja lesa meira. Þetta eru aðeins þeir pistlar þar sem tæpt er á þessu tiltekna máli. Ótaldir eru pistlarnir um olíuhreinsistöð á Vestfjörðum og önnur mál. Ég bendi sérstaklega á þessa færslu - Löglegt en siðlaust... eða kolólöglegt og siðlaust í þokkabót. Og þessa og þessa. Ef slíkt og þvíumlíkt gerðist í útlöndum væri það kallað "mútur", en það má ekki segja svoleiðis á Íslandi.

En fréttatilkynningin hljóðar svona:

Veggspjald til verndar náttúrunni 

Frestur til að senda Sveitarfélaginu Ölfusi athugasemdir vegna breytinga á aðalskipulagi Ölkelduháls á Hengilssvæðinu rennur út 13. maí. 

Áhugasamir einstaklingar um verndun íslenskrar náttúru tóku höndum saman í október sl. um að vekja almenning til vitundar um virkjanaáætlanir á einu fegursta svæði landsins, rétt við bæjardyr höfuðborgarinnar, Helgilssvæðinu. Fyrirhugað er að reisa þar svokallaða Bitruvirkjun rétt vestan við Ölkelduháls. 

Heimasíðan www.hengill.nu var sett upp í þessu tilefni og þar voru leiðbeiningar um hvernig mátti bera sig að við að senda athugasemdir vegna umhverfismats. Samtals bárust 678 athugasemdir sem er Íslandsmet. 

Nú er komið að næsta skrefi! 

Sveitarfélagið Ölfus hefur auglýst breytingu á aðalskipulagi svæðisins sem felst í að útivistarsvæði er breytt í iðnaðarsvæði. Fresturinn til að gera athugasemdir til sveitarfélagsins rennur út 13. maí nk. Til að vekja athygli á þessu hafa aðstandendur Hengilssíðunnar gefið út veggspjald sem dreift er um nágrannasveitarfélög með ýmsum hætti.  

Hengilssvæðið hefur lengi verið ein helsta útivistarparadís íbúa höfuðborgarsvæðisins og er skilgreint sem útivistarsvæði á náttúruminjaskrá. Það er ekki síst mikilvægt bakland bæjafélagsins Hveragerði, bæði sem útivistarsvæði íbúa og fyrir ímynd bæjarins sem heilsu- og ferðamannabæjar. Hengilssvæðið er eitt örfárra á suðvesturhorninu þar sem hægt er að ganga um í friði og ró og njóta ótrúlega fjölbreyttrar náttúrufegurðar.

Á veggspjaldinu eru fallegar myndir af umræddu svæði ásamt korti og texta og fólk er hvatt til að senda inn athugasemdir. Einnig er hægt að nálgast leiðbeiningar og tillögu að bréfi á www.hengill.nu.  

Það er ósk aðstandenda Hengilssíðunnar og veggspjaldsins að umrætt svæði  - sem nú þegar er á náttúruminjaskrá – verði friðað til frambúðar. 

Athygli er vakin á að öllum landsmönnum er heimilt að senda inn athugasemd og að frestur til að skila þeim inn til Sveitarfélagsins Ölfuss rennur út 13. maí nk., svo hafa þarf hraðar hendur.  

Lára Hanna Einarsdóttir, Petra Mazetti, Katarina Wiklund

1. nóvember 2007        -   Látum ekki stela frá okkur landinu!
                                            Takið þátt í umræðunni
5. nóvember 2007       -   Eru auðlindir Íslendinga til sölu?
                                            Gestaþraut
6. nóvember 2007       -   STÓRFRÉTT!
                                            Íslandsmet í uppsiglingu
7. nóvember 2007       -   Íslandsmet slegið
                                           Hreint land, heilnæmt land?
8. nóvember 2007       -   Er verið að gera grín að okkur?
9. nóvember 2007       -   Valdníðsla í Ölfusi
                                       -   Athyglisvert sjónarhorn
10. nóvember 2007    -   Fjölbreyttar athugasemdir
11. nóvember 2007    -   Já, en Össur minn...
                                      -    Þetta verða allir að lesa
13. nóvember 2007   -    Heimska, skortur á yfirsýn eða græðgi?
14. nóvember 2007   -    Samtök ferðaþjónustunnar mótmæla Bitruvirkjun
15. nóvember 2007   -    Hvað er í gangi á Íslandi í dag?
                                     -    Hvað á maður að halda?
16. nóvember 2007   -   Enn ein athugasemdin
18. nóvember 2007   -   Hroki og hræðsluáróður
20. nóvember 2007   -   Talað út um sjálfsagða hluti
21. nóvember 2007   -   Óvönduð vinnubrögð eru óviðunandi
23. nóvember 2007   -   Hvernig dettur fólki í hug að segja svona?
27. nóvember 2007   -   Sjá menn ekki bráðum að sér og hætta við?
3. desember 2007     -   Vísir að svari við spurningunni?
5. desember 2007     -   Peningar um peninga frá peningum til hvers?
10. desember 2007   -   Löglegt en siðlaust... eða kolólöglegt og siðlaust í þokkabót?
17. desember 2007   -   Hræðslan og nafnleynd
                                      -   Háð getur verið hárbeitt gagnrýni
21. febrúar 2008         -   Áskorun til umhverfisráðherra
12. mars 2008            -   Svikamyllan á Suðurnesjum
15. mars 2008            -   Sjónarspil eða svikamylla - breytir engu
12. apríl 2008             -   Sorgarferli - "Fagra Ísland" kvatt
14. apríl 2008             -   Ómar Ragnarsson og Andræði Sigfúsar
20. apríl 2008             -   Sannleikurinn í gríninu og grínið í veruleikanum
23. apríl 2008             -   Stundum er erfitt að halda ró sinni...
26. apríl 2008             -   Bréf til Láru - frá Hveragerði
1. maí 2008                -   Skrumskæling lýðræðis, ólög og olíuslys
3. maí 2008                -   Bráðabirgðablús um skipulagsslys og skrumskælingu lýðræðis

Bráðabirgðablús um skipulagsslys og skrumskælingu lýðræðisins

Þar sem ég er í mikilli tímaþröng læt ég nægja að smella þessari úrklippu inn hér að neðan þar til í kvöld - þá kemur meiri og ítarlegri umfjöllun um málið. Um er að ræða viðbrögð við einu af þeim atriðum sem ég nefndi í síðasta pistli og bera vitni um skrumskælingu lýðræðisins á Íslandi í dag. Skoðið málið nánar á Hengilssíðunni okkar.

Fréttatilkynning var send til allra fjölmiðla fyrr í vikunni en aðeins 24stundir hafa brugðist við ennþá og er þetta þó stórmál fyrir alla þjóðina - þetta einstaka mál fyrir alla 200.000 íbúa suðvesturlands. Ég hef líka reynt að vekja athygli fjölmiðlafólks á málinu með tölvupóstum en ekki fengið nein viðbrögð... ennþá. En ég er ekki blaða- eða fréttakona og ber líklega ekki skynbragð á fréttamat. Lifi samt í voninni um að fjölmiðlarnir hjálpi okkur að vekja athygli á málinu og framtaki okkar.

Veggspjaldið átti að bera í öll hús í Hveragerði, Þorlákshöfn og dreifbýli Ölfuss í gær og mér þætti mjög vænt um að fá upplýsingar frá íbúum þessara bæjar/sveitarfélaga um hvort það hafi skilað sér til þeirra - annaðhvort í athugasemd við þessa færslu eða í tölvupósti. Netfangið er: [e-mail].

 Hér er úrklippan úr 24stundum, miðvikudaginn 30. apríl sl.

 

Skrumskæling lýðræðis, ólög og olíuslys

Í einum af mörgum tölvupóstum sem ég fæ um pistlana mína var mér þakkað fyrir "vandaða og krefjandi pistla". Ég hafði aldrei hugsað út í að þeir væru krefjandi, en líklega er það rétt. Þessi verður engin undantekning og hér er allmikið ítarefni - VARÚÐ!

Í Kompási á Stöð 2 á þriðjudagskvöldið var fjallað um þá slysahættu sem stafar af siglingum olíuskipa með sérstaka áherslu á Íslandsstrendur og hafsvæðið í kring. Fram kom að hvergi á jörðu er ölduhæð jafnmikil og á þessu hafsvæði og að mörgu leyti sé það eitt hið hættulegasta hvað skipasiglingar varðar. Helmingi fleiri flutningaskip verða fyrir tjóni á leiðinni frá Murmansk til Boston heldur en á öðrum siglingaleiðum í heiminum. Horfið á Kompásinn hér fyrir neðan.

Þessar upplýsingar bætast við þær sem áður hefur verið fjallað um í ýmsum fjölmiðlum og hér á þessu bloggi. Ég minni á tvo nýlega pistla, þennan og þennan með Kompásþættinum frá 15. apríl sl., svo og eldri pistlana þrjá, þann fyrsta, annan og sérstaklega bendi ég á þriðja pistilinn þar sem bent var á lögmál Murphys og stóriðju í íslenskri náttúru. Ef slys er mögulegt þá verður slys - fyrr eða síðar.

Í tónspilarann setti ég tvö viðtöl úr Speglinum á Rás 1. Annað er frá 16. janúar sl. og þar er rætt við Stefán Gíslason, umhverfisstjórnunarfræðing, um ýmislegt varðandi olíuhreinsistöð á Vestfjörðum.

Hitt er úr Speglinum í gærkvöldi. Þar er rætt við rússneskan sérfræðing í olíuiðnaði, sem er í forsvari fyrir rússneska fyrirtækið sem hyggst reisa olíuhreinsistöð á Vestfjörðum. Í viðtalinu kemur fram að Rússarnir eru að smygla sér inn um bakdyrnar til Íslands með því að stofna skúffufyrirtæki á Írlandi til að auðvelda aðgang að landinu í gegnum EES - og spara tíma og fyrirhöfn. Enn er verið að flýta sér.

Á Íslandi eru í gildi Skipulagslög frá árinu 1997. Í þeim var sveitarstjórnum veitt gríðarlega mikið vald til að ráðskast með landið, svo framarlega sem það er innan þeirra lögsögu. Gildir þá einu hvort framkvæmdir sem ákveðnar eru hafi áhrif á önnur sveitarfélög og íbúa þeirra, eða jafnvel landið allt og þar með alla Íslendinga. Tökum þrjú dæmi sem eru í umræðunni núna:

Gjábakkavegur - sjá þennan pistil. Framkvæmd sem getur haft áhrif á allt lífríki Þingvallavatns á helgasta stað íslensku þjóðarinnar.
Sveitarfélag: Bláskógarbyggð
Íbúafjöldi 1. des. 2007:  972
Atkvæði á bak við meirihlutann:  289

Útivistarsvæðinu og náttúruperlunni Ölkelduhálsi breytt í iðnaðarsvæði til að reisa jarðgufuvirkjun. Fleiri virkjanir eru á teikniborðinu og áhrifin hafa afleitar afleiðingar fyrir alla íbúa suðvesturlands, um 200.000 manns. Ég hef skrifað ótalmarga pistla um þetta mál, nú síðast hér og hér. Af eldri pistlum bendi ég sérstaklega á þennan og þennan. Fleiri mætti tilgreina en ég læt þessa nægja að sinni.
Sveitarfélag:  Sveitarfélagið Ölfus
Íbúafjöldi 1. des. 2007:  1.930
Atkvæði á bak við meirihlutann:  495

Olíuhreinsistöð á Vestfjörðum, sjá pistlana sem tilgreindir eru ofar í þessari færslu. Meðal þeirra áhrifa sem stöðin hefði er geysileg alhliða mengun, eyðilegging á hreinleikanum í ímynd Íslands t.d. hvað varðar matvælaframleiðslu, áhrif á vistkerfi, dýralíf og aðra atvinnustarfsemi á Vestfjörðum, ferðaþjónustu og margt fleira sem lesa má um í tilvitnuðum pistlum og horfa og hlusta á í tengdu ítarefni úr fjölmiðlum.
Sveitarfélag:  Vesturbyggð
Íbúafjöldi 1. des. 2007:  920
Atkvæði á bak við meirihlutann:  345

Er eðlilegt að svo fáir taki svo gríðarlega umdeildar ákvarðanir sem snerta svona marga, bæði beint og óbeint? Er þetta ekki skrumskæling á lýðræðinu? Finnst fólki ekki að þessu þurfi að breyta? Það finnst mér. Í febrúar sl. lagði Þórunn Sveinbjarnardóttir, umhverfisráðherra, fram frumvarp á Alþingi um breytingu á Skipulagslögum í þá átt, að þegar um ákvarðanir er að ræða eins og ég nefni dæmi um hér að ofan þá falli skipulagið undir svokallað "landsskipulag" og lúti annars konar lögmálum. Ég spurðist fyrir um stöðu málsins og fékk þau svör frá formanni umhverfisnefndar að andstaða sveitarfélaga væri mikil, ýmsir þingmenn hefðu efasemdir og ólíklegt væri að frumvarpið færi í gegn á yfirstandandi vorþingi. Stefán Thors, skipulagsstjóri, birti grein í Morgunblaðinu sl. laugardag þar sem hann fjallar um frumvarpið og segir m.a.: "Land er takmörkuð auðlind og nýting og notkun þess verður að hafa hagsmuni heildarinnar að leiðarljósi." Þetta er fróðleg grein sem ég birti hér að neðan.

Ég set einnig í tónspilarann tvö viðtöl við Þórunni Sveinbjarnardóttur um landsskipulag, annað úr Speglinum 15. apríl sl. og hitt er hluti af viðtali við Þórunni á Morgunvakt Rásar 1 sem hljóðvarpað var á degi umhverfisins, 25. apríl sl. Þetta mál er í eðli sínu þverpólitískt og engu máli skiptir hvar hver og einn skilgreinir sig í íslenskri flokkapólitík. Þetta er einfaldlega spurning um skynsemi. Ég skora á fólk að senda þingmönnum tölvupóst til stuðnings frumvarpinu og hvetja þá til að þrýsta á að það fari í gegn sem allra fyrst. Netföng allra þingmanna eru hér og nöfn nefndarmanna í umhverfisnefnd eru hér. Formaður nefndarinnar er Helgi Hjörvar, þingmaður Samfylkingar. Sendið afrit á umhverfisráðherra.

En þá er að horfa á umfjöllun Kompáss um hættu á olíuslysum og mögulegar afleiðingar þeirra.

 

Til upprifjunar úr Kompássþættinum 15. apríl - Ómar Ragnarsson um olíuslys:

 

Grein Stefáns Thors, skipulagsstjóra, í Morgunblaðinu 26. apríl sl.

 

Siggi Stormur og Veðurmolarnir hans

Einn af mínum uppáhalds í sjónvarpinu er Sigurður Þ. Ragnarsson, eða Siggi Stormur eins og hann er ævinlega kallaður. Í vetur hefur hann verið með innslög í lok kvöldfrétta Stöðvar 2 á sunnudögum sem hann kallar Veðurmola. Þar ber Siggi á borð margvíslegan fróðleik sem oftast tengist veðri á einhvern hátt, en stundum fjallar hann einfaldlega um náttúruna og undur hennar í ýmsum myndum. Ég hvet alla til að fylgjast með Veðurmolunum, þeir eru alveg þess virði.

Ég beið spennt eftir Veðurmolanum síðasta sunnudag, því tvo sunnudaga þar á undan hafði Siggi fjallað um jarðhita og ýmislegt honum tengt, þar á meðal brennisteinsvetni. Ég vonaði að þetta yrði trílógía og að hann myndi fjalla ítarlegar um brennisteinsvetni eins og ég gerði hér, en mér varð ekki að ósk minni. Kannski er þetta of eldfimt eða órætt efni fyrir svona þátt, ég skal ekki segja.

Engu að síður voru molarnir tveir um jarðhitann afskaplega fróðlegir og Sigga er einkar lagið að segja skemmtilega frá og það á mannamáli svo allir skilji.

Á meðan ég undirbý næsta pistil klippti ég saman þessa tvo jarðhitamola Sigga Storms frá 13. og 20. apríl sl. í von um að aðrir njóti fróðleiksins og hafi jafngaman af og ég.

 

 

Bakþanki: Logi er sætur - en hann hefur ekkert í Sigga. 

Takið þátt í að velja um Gjábakkaveg!

Á blaðsíðu 6 í sunnudagsblaði Morgunblaðsins er sagt frá nýstárlegri netkosningu sem Landvernd gengst fyrir í samvinnu við Lýðræðissetrið, Morgunblaðið og mbl.is. 

Hér er verið að fjalla um og ráðskast með helgasta stað þjóðarinnar, Þingvelli, svo það liggur beint við að allir taki þátt í netkosningunni. Látum rödd okkar heyrast fyrst okkur er veitt tækifæri til þess.

Kosningin hefst í dag, mánudaginn 28. apríl, og stendur yfir í eina viku. Hægt er að kjósa á sérstökum kosningavef Landverndar og verður tengill á hann settur inn á forsíðu mbl.is undir fyrirsögninni "Nýtt".

Kynnið ykkur málið vandlega. Morgunblaðsgreinin er hér fyrir neðan.
Gjábakkavegsskýrsla Landverndar er hér og greinargerðin hér.
Slóð á kosningavefinn sjálfan og nánari upplýsingar hér.
Slóð á frétt Landverndar er hér.

Stundum er erfitt að halda ró sinni...

...og höggva ekki mann og annan. Stundum langar mig að hrista fólk, taka á því eins og óknyttastrákum eða -stelpum og lesa því pistilinn ómengaðan. Stundum langar mig að vera einræðisherra á Íslandi og taka til hendinni, henda rusli og sópa úr skúmaskotum. En það er draumsýn og eina leiðin sem virðist fær er að reyna að nota mátt orðanna. En mig þekkja fáir og enn færri hlusta á mig. Þótt ég þoli ekki athygli vildi ég stundum óska þess að vera fræg. Ef ég væri fræg myndu fjölmiðlar kannski hlaupa upp til handa og fóta þegar ég munda lyklaborðið, taka við mig djúpvitur viðtöl og allir myndu hlusta í mikilli andakt. Annað eins hefur nú gerst þegar fræga fólkið tjáir sig. En ég er ekki fræg og fáir hlusta. Því miður. Ég auglýsi hér með eftir frægu fólki til að tala máli mínu. Það er sama hvaðan gott kemur - en hér ætla ég að láta vaða og taka stórt upp í mig.

Ég fór á íbúafund í Hveragerði á mánudagskvöldið, þar var verið að fjalla um málefni sem ég hef mikinn áhuga á, fyrirhugaða Bitruvirkjun við Ölkelduháls og möguleg áhrif hennar á lífsgæði og heilsu Hvergerðinga. Reyndar á alla íbúa suðvesturhornsins, en Hvergerðingar eru næstir svæðinu. Salurinn var fullur út úr dyrum, um 100 manns mættu og það var spenna í loftinu. Augljóst að málið hvílir þungt á Hvergerðingum - skiljanlega. Það á nefnilega að eitra fyrir þeim og þeir geta enga björg sér veitt. Lesið pistil bæjarstjóra Hvergerðinga um fundinn hér.

Það væri allt of langt mál að tíunda allt sem gerðist á fundinum, en þarna voru þrír frummælendur - frá Orkuveitunni, Hveragerði og Landvernd. Fulltrúi Orkuveitunnar virtist hálfþreyttur, áhugalítill og var lítt sannfærandi, bæði í pistli sínum og þegar hann svaraði hinum fjölmörgu fyrirspurnum sem beint var til hans frá fundargestum. Mín tilfinning var sú að honum fyndist þetta óþarfa bögg og afskiptasemi. Okkur kæmi þetta ekkert við.

Um daginn var ég byrjuð að skrifa pistil um brennisteinsvetni, búin að afla mér heimilda um víðan völl og lesa mér til, en forgangsröðin breyttist stöðugt og alltaf frestuðust pistilskrifin. Nú er ég komin á þá skoðun að best sé að einfalda umfjöllunina og vera ekkert að flækja málið. En ég tek skýrt fram að þetta er miklu flóknara mál en hér kemur fram og langt í frá að ég viti eða skilji allt sem hægt er um efnið. En ég skil samt ýmislegt.

Í Wikipediu stendur þetta: "Brennisteinsvetni eða vetnissúlfíð (H2S) er litlaus, eitruð gastegund. Megn lykt er af brennisteinsvetni þó magn þess sé lítið í andrúmsloftinu, það er brennisteinsvetni sem veldur lykt af fúleggjum og jöklafýlu sem gjarnan fylgir hlaupum í jökulsám. Lyktin hverfur hins vegar þegar styrkur brennisteinsvetnis í andrúmslofti eykst og það verður lífshættulegt. Það eykur einnig á hættu að brennisteinsvetni er þyngra en andrúmsloftið og getur því lagst í dældir eða safnast fyrir í botnum á geymum og tönkum..." Þar segir ennfremur: "Um 10% af losun á H2S í heiminum er af mannavöldum. Í iðnaði er það einkum í olíuhreinsunarstöðvum. H2S finnst þar sem brennisteinn kemst í samband við lífrænt efni, sérstaklega ef um er að ræða hátt hitastig." Læt þetta nægja í bili en slóðin á þennan og meiri fróðleik er hér.

Semsagt... prumpufýlan sem maður finnur þegar farið er fram hjá t.d. skíðaskálanum í Hveradölum og víðar er brennisteinsvetni að kenna. Líka sú sem við finnum þegar við skrúfum frá heita vatninu í krananum hjá okkur - eftir því hvar við búum. Við erum vön þessari lykt, höfum alist upp við hana og finnst hún bara frekar fyndin. Erlendir gestir hafa gjarnan orð á lyktinni því hún er þeim framandi. En þótt brennisteinsvetni sé eitur er það ekki alvont efni. Það gerir sitt gagn í náttúrunni og jafnvel fyrir mannslíkamann - í hóflegu, náttúrulegu magni.

Við erum nú með fjórar jarðhitavirkjanir (samheiti mitt yfir jarðgufu- og jarðvarmavirkjanir sem eru ólíks eðlis) á suðvesturhorni landsins. Svartsengi og Reykjanesvirkjun á Reykjanesi, Nesjavallavirkjun við Þingvallavatn og hina nýju Hellisheiðarvirkjun við rætur Hellisheiðar. Allar losa þær gríðarlegt magn af brennisteinsvetni út í andrúmsloftið, vitanlega umfram allt sem náttúrulegt getur talist. Reykvíkingar eru þegar farnir að finna fyrir útblæstrinum úr Nesjavalla- og Hellisheiðarvirkjunum. Fólk í eystri byggðum Reykjavíkur finnur fyrir áhrifum hans á augu, lungu og öndunarfæri. Bloggvinkona mín, Lilja Guðrún, skrifaði fínan pistil um barnabörnin sín og sjálfa sig í andnauð og kenndi um svifryki af völdum nagladekkja. Fleiri taka undir og lýsa sinni reynslu, sumir eflaust í austurhluta borgarinnar. Það er örugglega alveg rétt að svifryk eigi sinn þátt í andnauðinni, en gætu þessi áhrif á öndunarfærin verið í bland frá brennisteinsvetni? Spyr sú sem ekki veit.

Í tónlistarspilarann ofarlega vinstra megin á þessari síðu eru, auk fréttaumfjöllunar um fundinn í Hveragerði, tveir pistlar úr Speglinum frá í nóvember. Í öðrum er talað við Þorstein Jóhannsson, sérfræðing hjá Umhverfisstofnun og í hinum Sigurð Þór Sigurðarson, lækni og sérfræðing í lungna-, atvinnu og umhverfissjúkdómum. Báðir fjalla um hættuna sem getur skapast af of miklu brennisteinsvetni í andrúmsloftinu. Hlustið á þá.

Styrkur brennisteinsvetnis í Reykjavík er aðeins mældur á Grensás. Það er nú því sem næst í miðri Reykjavík. Engir mælar eru austar og nær Hellisheiðarvirkjun þar sem tugþúsundir búa. Enginn mælir er í Hveragerði. Eins og fram kemur í máli Þorsteins er styrkurinn ekki orðinn mikill ennþá, en langtímaáhrif af litlum styrk eru ekki þekkt, hvað þá af miklum styrk. Þorsteinn segir einnig að það sé alls ekki sjálfgefið að fólk stundi útivist nálægt blásandi borholum. Í máli Þorsteins kemur fram að hægt sé að hreinsa útblástur brennisteinsvetnis frá virkjununum. Upphaflega stóð ekki til hjá Orkuveitu Reykjavíkur að hreinsa hann, en nú hafa þeir vent kvæði sínu í kross og segjast ætla að hreinsa útblásturinn.

Á því loforði Orkuveitu Reykjavíkur eru þrír stórkostlegir gallar. Í fyrsta lagi sá, að þeir þurfa þess ekki og það er kostnaðarsamt. Engin lög ná yfir takmörkun á losun brennisteinsvetnis út í andrúmsloftið. Því verður að breyta. Í öðru lagi kom greinilega fram í máli fulltrúa OR á fundinum í Hveragerði að hreinsun brennisteinsvetnisins er á tilraunastigi. Þeir vita semsagt ekki ennþá hvort það tekst og hafa ekki prófað aðferðina sem þeir hyggjast nota. Samt á að virkja og treysta á guð og lukkuna. Í þriðja lagi kom líka fram að brennisteinsvetni verður ekki hreinsað úr útblæstri neinna borhola á framkvæmdatímanum - það eru mörg ár og fjölmargar holur. Aldrei verður heldur hreinsaður útblástur úr holum sem þarf stöðugt að bora og láta "blása", eins og þeir orða það (ég kann ekki tækniskýringu á því).

Á fundinum í Hveragerði kom fram að suð-austasta borholan á áætluðu virkjanasvæði Bitruvirkjunar er aðeins 4.560 metra frá efstu húsunum í Hveragerði. Bitruvirkjun yrði í um 4 ár í byggingu og allan þann tíma myndu borholur spúa eitri yfir Hvergerðinga og aðra íbúa suðvesturhornsins, því ekki verður hreinsað á framkvæmdatíma. Svo verða um 3 holur látnar blása í einu, óhreinsaðar, næstu áratugina - ef ég skil þetta rétt - og spúa meira brennisteinsvetni yfir okkur. Miðað við orð Þorsteins og Sigurðar í Spegilsviðtölunum og óvissuna um langtímaáhrif brennisteinsvetnis í andrúmloftinu, jafnvel í litlu magni, geta t.d. astma-, lungna- og öndunarfærasjúklingar - og barnafólk - ekki búið í Hveragerði og jafnvel ekki í austurhluta Reykjavíkur. Ekki væri æskilegt að beina ferðafólki nálægt svæðinu svo Reykjadalurinn fagri fyrir norðan Hveragerði legðist af sem útivistarsvæði, svo og allt svæðið í kringum náttúruperluna Ölkelduháls. Þetta er ófögur framtíð fyrir fallegan, lítinn bæ í fögru umhverfi og áhyggjur Hvergerðinga skiljanlegar.

En á fundinum var dreift tillögu til þingsályktunar um takmörkun á losun brennisteinsvetnis af mannavöldum í andrúmslofti. Fyrsti flutningsmaður er Álfheiður Ingadóttir og þetta er mjög þarft framtak, það verður að koma böndum á losunina. Vonandi bera þingmenn allra flokka gæfu til að samþykkja þingsályktunartillöguna hið snarasta.

Reykvíkingar fá þetta eitur líka yfir sig áfram, því auk Bitruvirkjunar er enn ein jarðhitavirkjunin áætluð í Hverahlíð, sunnan við þjóðveg nr. 1 sem liggur um Hellisheiðina. Þá væru virkjanir á svæðinu orðnar fjórar og tvær í viðbót á teikniborðinu, alls sex jarðhitavirkjanir á sama blettinum.

Fjölmargt fleira kom fram á fundinum í Hveragerði, ég hef eingöngu fjallað um einn þátt af mörgum sem þar var minnst á. Íbúar eru felmtri slegnir og alls ekki að ástæðulausu. Að sumu leyti eru þeir að berjast fyrir lífi sínu - en hafa engin vopn. Þeir eru algjörlega berskjaldaðir. Reykvíkingar líka.

Mig langar stundum að missa mig, hrista virkjanasinna duglega og lesa þeim pistilinn. Hvað á svona nokkuð að þýða? Hvernig dettur þeim í hug að fara svona með náungann... og sjálfa sig? Og hvernig voga þeir sér að sýna slíkt fyrirhyggjuleysi gagnvart afkomendum okkar og komandi kynslóðum? Hvernig stendur á því að óspillt náttúra er ekki metin að verðleikum? Af hverju á að göslast áfram og ana út í óvissu sem getur stofnað heilsu og jafnvel lífi samborgaranna í hættu og stela frá okkur náttúruperlum sem enginn hefur haft rænu á að meta til fjár?

Svarið er í raun einfalt: Til að framleiða raforku fyrir eiturspúandi, erlenda stóriðju og græða peninga.

Ég hef ekki lokið máli mínu, en pistillinn er orðinn ansi langur og kannski leiðinlegur. Ég segi bara: "Framhald í næsta pistli..." Þá verður fjallað um græðgi, valdníðslu, skipulagsafglöp, ólög og fleira uppbyggilegt og skemmtilegt sem allir geta hlakkað til að lesa.

Sannleikurinn í gríninu og grínið í veruleikanum

Raunveruleikinn er oft svo farsakenndur að það er einfaldlega ekki hægt að túlka hann nema slá honum upp í grín. Áramótaskaupið er eitt dæmið um slíkt, þótt misjafnt sé, og Spaugstofumenn hafa stundað slíka þjóðfélagsrýni í hátt á þriðja áratug og oftar en ekki tekist vel upp, síðast í gær með þættinum um Davkúla greifa. Fyrir viku voru þeir með óborganlegt atriði um það, hverja samdráttur í þjóðfélaginu - svokölluð kreppa - hittir verst fyrir og þá hvernig. Því miður fékk ég ekki leyfi til að klippa út og sýna atriði úr Spaugstofunni vegna flókins höfundaréttar, en ég má vitna í textann.

Munið þið eftir vel klædda manninum (Pálma) sem stóð á gangstétt í Ingólfsstræti (hjá Sólon) og þusaði þessi ósköp um ástandið í landinu og skort á viðbrögðum stjórnvalda við því? Enn má sjá þáttinn hér. Hann sagði:

"Það er bara hreinlega að verða deginum ljósara að það er ekki búandi í þessu þjóðfélagi. Það virðast ekki vera nein takmörk fyrir því hvernig hægt er að fara með okkur þegnana. Ég er til dæmis nýbúinn að kaupa mér 8 milljón króna jeppa og hjólhýsi á afborgunum. Og þegar þetta bætist við afborganirnar af nýja eldhúsinu mínu og heita pottinum og hérna... já, og lánið af sumarbústaðnum... og flatskjáinn og snjósleðann minn og fjórhjólið og frúarbílana... þá bara ræð ég ekkert við þetta lengur! Og svo hækka þeir vextina til að gera endanlega út af við mann. Og hvað gera stjórnvöld? Ekki neitt! Þetta á ekki að líðast í siðmenntuðu þjóðfélagi!"

Þetta er vissulega drepfyndið - og eflaust dagsatt líka. Það eru svona menn sem verið er að vernda og bjarga frá gjaldþroti þegar talað er um að "nú þurfi innspýtingu í efnahagslífið" sem helst virðist felast í því að reisa sem flest orkuver, álver og olíuhreinsistöðvar. Ekki ætla þeir nú samt að vinna í þeim verksmiðjum sjálfir, heldur flytja inn erlenda farandverkamenn, borga þeim lúsarlaun og græða á öllu saman. Óspilltri, dýrmætri náttúru skal fórnað fyrir jeppa, sumarbústaði, utanlandsferðir, munað, óhóf og einkaþotur auðmanna. Það er kjarni málsins þótt reynt sé að telja almenningi trú um annað og öllu illu hótað ef fólk spilar ekki með.

Ég hef rekið mig á ótalmargt í þessum dúr í þjóðfélagsumræðunni, eins og til dæmis talið um að nú verði ríkið (við skattborgarar) að koma eigendum bankanna til bjargar í "kreppunni" - mönnum sem ríkið (við aftur) gaf bankana fyrir nokkrum árum og þeir hafa siglt næstum í strand með óráðsíu og fíflagangi. Á sömu nótum er talað í þessari frétt hér. Þarna er fulltrúi eins bankans að kvarta yfir því að búið sé að byggja of mikið og íbúðirnar seljist ekki. Þetta hefði ég getað sagt honum fyrir löngu og spáð fyrir um afleiðingarnar. En auðvitað hlýtur hann að hafa vitað þetta - bankarnir hafa jú lánað fyrir þessu öllu saman og óttast nú að sitja uppi með heilu háhýsin þegar verktakarnir fara á hausinn vegna offjárfestinga. En tillaga eða lausn bankamannsins er að ríkið (við, munið þið?) kaupi óseldu íbúðirnar! Ég afþakka boðið, kæri mig ekki um fleiri íbúðir. Bjargið ykkur sjálfir upp úr kviksyndinu sem þið stukkuð út í af fúsum og frálsum vilja með græðgina að leiðarljósi.

En grín um alvarlega atburði getur verið tvíbent. Ég tjáði mig um dálæti mitt á Illuga Jökulssyni og skoðunum hans í gegnum tíðina í þessum pistli. Ég mundi eftir ávarpi sem Illugi flutti á Stöð 2 eftir eitt besta Áramótaskaup í manna minnum þar sem hann fjallar um hvernig áhrif það getur haft - og virðist hafa - þegar gert er grín að háalvarlegum þjóðfélagsmeinum og jafnvel glæpum. Ég fann pistilinn í fórum mínum og ætlaði að klippa úr honum stuttar tilvitnanir. En ég gat ekki valið úr án þess að slíta samhengið svo ég birti hann hér í heild sinni, með leyfi Illuga. Hér er fjallað um Áramótaskaupið 2001 og í mínum huga hefur ekkert breyst - pistillinn er sígildur og hljóðar svo:

"Áramótaskaup Sjónvarpsins var náttúrlega ekki sýnt á þessari sjónvarpsstöð en ætli það sé nú ekki þrátt fyrir allt slíkur þáttur í tilveru þjóðarinnar að óhætt sé að gera ráð fyrir að þorri áhorfenda á þessari stöð hér hafi séð það, engu síður en aðrir landsmenn? Við skulum alla vega gera ráð fyrir því. Og að svo mæltu vil ég taka fram að áramótaskaupið hefur vafist nokkuð fyrir mér undanfarið - og þó kannski öllu heldur viðbrögðin við því.

Rétt er að taka fram strax að ég var og er í hópi þess stóra meirihluta sem hafði verulega gaman af áramótaskaupinu; satt að segja er það líklega það best heppnaða frá upphafi - ekki í því dauður púnktur og á stundum var það mun hvassara og beinskeyttara en menn eiga að venjast. Og þar liggur hundurinn grafinn. Það var gengið nær mönnum en tíðast er í áramótaskaupi, og þá er ég í rauninni alls ekki fyrst og fremst að tala um þátt Árna Johnsens, svo vel heppnað sem það grín var nú allt saman. Án þess ég ætli hér að fara að telja upp efni skaupsins, þá er morgunljóst að ýmsir aðrir áttu alls ekki síður en Árni Johnsen um sárt að binda eftir það.

Hélt ég, að minnsta kosti. Vonaði ég, að minnsta kosti. Án þess að ég vilji í rauninni nokkrum manni verulega illt, þá skal ég alveg játa að ég vonaði þegar skaupinu lauk að ýmsum sem þar fengu á baukinn væri alls ekki skemmt - það hefði sviðið verulega undan þessu á sumum bæjum.

En svo virðist nefnilega ekki hafa verið. Síðan áramótaskaupinu lauk hefur maður gengið undir manns hönd af þeim sem þar voru teknir í gegn að lýsa því yfir hversu ánægðir þeir væru, hversu skemmt þeim hefði verið og hversu alveg laust væri við að þeir hefðu tekið þetta nærri sér - í raun væru allir stoltir af því að hafa verið teknir fyrir í svo vel heppnuðu áramótaskaupi, enda væri þetta allt svo græskulaust og gúddí.

Og þá fór ég að hugsa, einsog stundum hendir jafnvel enn í dag. Áramótaskaupið var nefnilega alls ekki græskulaust - eða það gat ég ekki með nokkru móti séð. Það var - einsog ég sagði áðan - mun beittara og jafnvel dónalegra en lengi hefur sést, og kannski aldrei. Og manni fannst það líka vera ætlunin: að afhjúpa á hvassari og níðangurslegri hátt en títt er um íslenskan húmor, jafnvel íslenska þjóðfélagsgagnrýni yfirleitt. En eigi að síður hefur allt stefnt í þá átt síðan að sýna fram á að ALLIR hafi haft gaman af þessu, enginn verið særður, og jafnvel höfundar skaupsins hafa gengið fram fyrir skjöldu við að lýsa því - að því er virðist allshugar fegnir - að skotmörk þeirra hafi nú ekkert tekið þetta nærri sér. Haft bara gaman af þessu og gott ef ekki boðið höfundunum í glas.

Þetta er dálítið skrýtið. Nú eru það í sjálfu sér eðlileg viðbrögð hjá þeim sem hæðst er að, að bera sig vel og viðurkenna ekki að undan hafi sviðið. Það eru áreiðanlega líka eðlileg og mannleg viðbrögð að hafa í sjálfu sér gaman af því að um mann sé fjallað, jafnvel þótt í háðskum tón sé, frekar en að allir séu búnir að gleyma manni. Og auðvitað er áramótaskaup enginn endanleg samfélagskrítík - við vitum náttúrlega að þetta á fyrst og fremst að vera fyndið yfirlit yfir atburði ársins. En það er samt eitthvað skrýtið, fannst mér, hvað sumir þeirra sem mest og harðast var hæðst að í þessu skaupi áttu auðvelt með að blása á þá reglulega hvössu hæðni sem að þeim var beint. Og hvað Sjónvarpinu sjálfu og meirað segja höfundum skaupsins virtist mikið í mun að leiða sem allra flest skotmörkin fram í sviðsljósið og láta þau vitna um að þau væru bara hæstánægð og allt hefði þetta nú kossumer verið bara í gríni.

En sumt af þessu var ekkert grín. Svo ég taki dæmi af handahófi - Ísólfur Gylfi Pálmason og Guðni Ágústsson voru þar sakaðir um grófa spillingu í sambandi við sölu ríkisjarða. Þetta var fyndið en fyndnin hefði síst átt að breiða yfir þá staðreynd að þetta var þó umfram allt ásökun um grófa spillingu.

En er þá bara júst dandí að þeir sem sakaðir eru um spillingu séu leiddir fram í sjónvarpinu og fái að segja bara ha-ha-ha með okkur hinum, mikið var þetta gasalega sniðugt þó þetta hafi auðvitað verið alveg tóm þvæla, tra-la-la. Og þar með er málið afgreitt og í rauninni alveg endanlega fyrir bí. Verður varla tekið upp aftur nema sem saklaust háð og spé.

Háðsádeilan - samfélagskrítíkin sem í þessu fólst - hefur þannig í rauninni misst alveg marks og nánast snúist upp í andhverfu sína; þótt maður hafi talið hana verulega beitta og nánast meiðandi þá er með viðbrögðunum búið að draga úr henni allan mátt og hún er orðin einsog lokastimpill - þá er þessu máli lokið, búið að taka það fyrir í áramótaskaupinu og allir höfðu gaman af, líka þeir sem að var sótt, allt var þetta tómt grín og græskulaust spaug.

Ég skal fúslega viðurkenna að áhyggjur mínar útaf viðbrögðunum við áramótaskaupinu snerust að nokkru leyti um mig sjálfan. Þegar maður hefur tekið sér fyrir hendur árum saman að tala opinberlega um ýmislegt sem manni þykir aðfinnsluvert í samfélaginu, þá vill maður auðvitað hafa einhver áhrif - að einhver taki gagnrýnina til sín, velti henni fyrir sér og taki hana jafnvel nærri sér; aðeins þannig ímyndar maður sér að eitthvað kunni á endanum að breytast.

Þannig áhrif hélt ég líka að þetta hárbeitta áramótaskaup myndi kannski hafa. En virðist ætla að fara ansi mikið á annan veg; meirað segja þjóðin sjálf, sem búið er að svína á, hún virðist anda léttar og segja sem svo: Mikið var nú gott að blessaðir elsku valdhafarnir tóku þetta ekki nærri sér! Og þeir eru ekkert særðir heldur höfðu bara gaman af, þessi karlmenni!

Þegar maður sér semsagt að jafnvel eitilhart háð einsog í áramótaskaupinu er strax afgreitt af öllum viðkomandi - aðstandendum, valdhöfunum og meirað segja þjóðinni sjálfri - sem nánast innantómt grín og glens sem allir geti bara haft gaman að en enginn kippir sér upp við, þá hlýtur maður að spyrja: Hvað þarf eiginlega til að hrófla hér við hlutum? Hversu langt þarf að ganga?"  (Leturbreyting er mín.)

Er nokkur furða að Illugi spyrji? Hefur nokkuð breyst síðan hann skrifaði þennan pistil í ársbyrjun 2002? Ég fæ ekki með nokkru móti séð að neitt hafi haggast í íslensku þjóðfélagi. Gerir það kannski aldrei en eins og venjulega heldur maður dauðahaldi í vonina.