Eru auðlindirnar okkar ekki sexí?

Um daginn var ég að ræða við mann sem er vel heima í fjölmiðlabransanum og hann sagði að það væri erfitt að gera auðlindamálin okkar sexí. Þetta þýðir einfaldlega að fjölmiðlar eiga erfitt með að fanga athygli fólks og áhuga á sumum málum. Þeirra á meðal er málið sem ég ætla að fjalla um - og mér finnst alveg rosalega sexí. Enda hef ég skrifað um það óteljandi pistla og kafað djúpt í þau mál. Þið ráðið hvort þið lesið áfram, en ég fullvissa ykkur um að mál af þessum toga skiptir okkur öll alveg gríðarlega miklu máli. Einmitt þess vegna geta þau ekki verið annað en sexí.

Áður en lengra er haldið tek ég fram að frásögnin sem hér fer á eftir er mín eigin túlkun á atburðum. Ég styðst við þær upplýsingar sem fram hafa komið í fjölmiðlum, ýmsar vefsíður, blogg og annað tiltækt efni. Ég tel mig hafa lært á reynslu undanfarinna mánaða og dreg miskunnarlaust ályktanir út frá þeirri reynslu og þeim heimildum sem ég hef og finn.

Við munum flest eftir REI-málinu frá haustinu 2007. Sjálfsagt dæsa margir bara við tilhugsunina því málið var svo stórt og flókið og mikið um það fjallað á sínum tíma að maður var kominn með upp í kok og botnaði orðið ekki neitt í neinu. En svo skýrðist málið betur þegar frá leið og mjög upplýsandi fréttaskýring birtist í Morgunblaðinu 4. nóvember 2007 sem ég hef birt tvisvar hér á blogginu, síðast hér. Í næstu færslu á eftir birti ég samanklippta fréttaumfjöllun um málið sem skýrir það enn betur.

Einhvern veginn á maður betra með að átta sig á málinu núna, eftir allt sem hefur gengið á. Persónur, leikendur og hlutverk þeirra í farsanum eru í stórum dráttum þannig: Spilltir stjórnmálamenn ætluðu að afhenda útrásardólgum orkuauðlindirnar okkar á silfurfati og allir ætluðu að græða feitt. Skítt með þjóðina og afkomendur okkar. Auðvitað er þetta einföldun,  málið er flókið. Fólk verður að kynna sér það og draga eigin ályktanir.

Nú virðist nýtt REI-mál vera í uppsiglingu sem verður að stöðva í einum grænum. Fleira skiptir máli en Icesave, ESB og skuldaniðurfelling Björgólfsfeðga.

Þegar REI-málið var í bígerð var Geysir Green Energy stofnað og það keypti þriðjung í Hitaveitu Suðurnesja í júní 2007, en gríðarlega mikill jarðhiti er á Reykjanesskaganum. Til stóð hjá auðmönnunum að sameina GGE og REI en sá gjörningur varð aldrei að veruleika. Þeir ætluðu nefnilega að leggja undir sig auðlindirnar á öllu suðvesturhorninu, útrásarsnillingarnir.

Nú hefur Hitaveitu Suðurnesja verið skipt í HS Orku og HS Veitur. Í grófum dráttum má segja, að HS Orka sjái um orkuframleiðsluna og söluna en HS Veitur um dreifinguna og vatnið. Það er semsagt Orkan sem nýtir auðlindina og framleiðir en Veitan sér bara um að dreifa afurðinni, þ.e. rafmagninu og vatninu. Peningarnir - gróðinn - eru í framleiðslunni og sölunni. Þess vegna er verið að braska með HS Orku. Eignarhald HS Orku er nú svona:

Og hverjir eru að braska með auðlindina? Jú, bæjarstjórinn í Reykjanesbæ - sjálfstæðismaðurinn snoppufríði sem er búinn að koma bænum sínum í stórfelld fjárhagsvandræði - og Geysir Green Energy, fyrirtæki í óljósri einkaeigu hvers forstjóri getur ekki gefið upp fjárhagsstöðu fyrirtækisins (sjá fréttaviðtal hér að neðan) en hermt er að GGE sé í gjörgæslu bankanna og sé mun minna virði en forstjórinn vill vera láta (sjá grein hér). Forstjórinn segir eitt, endurskoðendur allt annað.

Eigendur GGE eru þrír: Atorka (41%), Glacier Renewable Energy Fund - í umsjón Íslandsbanka (40%) og Mannvit sem hét áður VGK (9%). Við höfum væntanlega öll lært í vetur að kanna hvað býr að baki svona upplýsingum. Á vefsíðu Atorku eru taldir upp 20 stærstu hluthafarnir miðað við 30. júní 2009:

Þarna eru m.a. talin upp þræltraust fyrirtæki eins og FL Group og Landsbankinn í Luxembourg, nú ríkisbankinn Nýi Glitnir (væntanlega Íslandsbanki eftir nýjustu breytingar) og Sameinaði lífeyrissjóðurinn sem mun hafa tapað töluverðum fjárhæðum á áhættufjárfestingum. Samkvæmt frétt í Viðskiptablaðinu frá 16. október sl. var Atorka afskráð úr Kauphöllinni og hafði verðmæti félagsins þá lækkað um 90% frá áramótum. Í fréttinni er rætt við Þorstein Vilhelmsson, sem yfirgaf Samherja fyrir nokkrum árum með nokkur hundruð milljónir upp á vasann. Féð var afrakstur sölu annarrar auðlindar landsmanna, fiskjarins í sjónum, sem Þorsteinn og félagar hans í Samherja höfðu fengið endurgjaldslaust eða -lítið þegar sú auðlind var einkavædd. Mér var sagt af fróðum að flest félög á ofangreindum hluthafalista Atorku væru að meira eða minna leyti í eigu Þorsteins.

Engar upplýsingar er að fá á vefsíðu Íslandsbanka um eigendur eða hluthafa í Glacier Renewable Energy Fund. Ef einhver getur veitt upplýsingar um þann sjóð væru þær vel þegnar.

DV var með umfjöllun um þetta mál sl. föstudag og þar er sagt að Finnur Ingólfsson sé meðal hluthafa Mannvits. DV fann semsagt Finn enda er blaðið er aftur með stórfróðlega umfjöllun um málið í dag og þar er sagt að S-hópurinn alræmdi fari með völd í Geysi Green þrátt fyrir minnihlutaeign.

Svo er komið inn í myndina kanadískt fyrirtæki, Magma Energy, sem sagt er að hafi áhuga á að kaupa hlut í HS Orku. Forstjóri Magma er jarðfræðingurinn Ross Beaty, sem auðgaðist gríðarlega á silfurnámum, m.a. í Suður Ameríku. Hann stofnaði fyrirtækið í byrjun árs 2008, svo það er ekki nema eins og hálfs árs. Engin reynsla komin á starfsemi þess og siðferði stjórnenda í umgengni við jarðhitaauðlindir. Hér má sjá umfjöllun Bloomberg um hlutafjárútboð Magma í júní, sem var það stærsta í Kanada í 13 mánuði.

Eins og gefur að skilja, og allir Íslendingar ættu að vera með á hreinu eftir uppljóstranir undanfarinna 9 mánaða, kaupir kanadískt fyrirtæki sig ekki inn í jarðorkufyrirtæki á Íslandi nema til þess að græða á því og það rækilega. Forsvarsmenn GGE og Reykjanesbæjar fagna ógurlega, því þá vantar aur í kassann til að bjarga eigin skinni.

Í nóvember sl. var stofnað nýtt ráðgjafafyrirtæki, Arctica Finance. Eins og sjá má á þessari frétt eru stofnendur þess fyrrverandi starfsmenn gamla Landsbankans. Traustvekjandi? Fyrirtækinu var falið að selja hlut Orkuveitu Reykjavíkur í HS Orku eins og sjá má t.d. hér. Engar hömlur - hvað sem það þýðir.

Gallinn er bara sá að verið er að braska með auðlindir þjóðarinnar og einkavæða þær. Það gildir einu hvort auðlindin sé formlega í umsjón einhvers sveitarfélags - auðlindirnar okkar eru og eiga ávallt að vera sameign þjóðarinnar og spilltir stjórnmálamenn og aðrir siðlausir gróðapungar hafa ekkert leyfi til að selja innlendum eða erlendum fjárglæframönnum afnot af henni margar kynslóðir fram í tímann.

Til allrar hamingju eru fjölmiðlar á verði... sumir og upp að vissu marki. Og sumum fjölmiðlamönnum finnst þessi mál nógu sexí til að fjalla um þau. Fremstir í flokki eru Þórður Snær Júlíusson á Mogganum, sem hefur staðið vaktina með sóma, Jóhann Hauksson á DV og Hallgrímur Indriðason, Guðfinnur Sigurvinsson og Björn Malmquist á RÚV. Ég hef safnað saman greinum um þetta mál úr DV, Mogganum, mbl.is og 24 stundum hér og klippt saman fréttaumfjöllun RÚV - auk einnar fréttar á Stöð 2. Bloggararnir Hannes Friðriksson og Agnar Kristján Þorsteinsson hafa líka fjallað um þessi mál af mikilli innsýn og þekkingu.

Hagur lands og þjóðar

Aftur ætla ég að rifja upp áður en lengra er haldið. Í þetta sinn er það pistill í pistli sem ég birti 11. ágúst í fyrra undir heitinu Máttur athugasemdanna - einlægur pistill ungrar konu. Að gefnu tilefni. Pistillinn í pistlinum er verðugt umhugsunarefni þegar við íhugum hvort við kærum okkur um að láta auðlindir okkar eða nýtingu þeirra af hendi til misviturra, gráðugra einkaaðila eða óþekktra, erlendra fyrirtækja og auðhringa sem eru á höttunum eftir gróða - engu öðru. Náttúran og auðlindirnar eru aleiga okkar. Viljum við fórna þeim þjóðargersemum um ókomna tíð á altari græðgi og skammtímahagsmuna? Ekki ég.

Kjarni pistilsins í pistlinum er hagur lands og þjóðar. Ég fæ ekki séð að einkavæðing t.d. bankanna hafi skilað landi og þjóð öðru en tæknilegu gjaldþroti, versnandi lífskjörum, skömm og svívirðu. Eða hvað? Ég hef ekki heldur orðið vör við að einkavæðing hafi lækkað verð eða bætt kjör neinna annarra en gráðugra manna sem svífast einskis í ásókn sinni í peninga, sjálfum sér til handa. Skítt með hag lands og þjóðar. En hér er pistillinn í pistlinum eins og hann var birtur í ágúst 2008.

*********************************

Á þessum níu mánuðum sem ég hef bloggað hafa verið skrifaðar ótalmargar, stórkostlegar athugasemdir við pistlana mína. Sumar langar, aðrar stuttar en svo innihaldsríkar margar hverjar að þær ættu heima sem sjálfstæðir pistlar. Svo dettur maður stundum inn á pistla annarra sem skrifa athugasemdir við manns eigin - og þannig var það í þessu tilfelli.

Þann 28. júní sl. skrifaði ég pistilinn Var "Fagra Ísland" tálvon eða blekking? og birti þar myndband sem ég hafði klippt saman. Örstutt athugasemd við hann leiddi mig áfram að þessum sem ég birti hér. Ég ætlaði að birta hann fyrir löngu og fékk leyfi höfundar, en tíminn hefur hlaupið ansi hratt í sumar og annir verið miklar svo ég er núna fyrst að drífa í þessu.

Höfundur pistilsins er ung kona, Dagný Reykjalín. Í tölvupósti sem hún sendi mér þegar ég bað um leyfi til að birta pistilinn sagði hún m.a.: "Þessi grein er reyndar skrifuð út frá sjálfri mér og minni túlkun á þessari kynslóð og því hvernig ég þekkti afa minn. Ég er ekki að reyna að leggja honum orð í munn og ég vona að enginn túlki það þannig. Það er hins vegar hollt að hugsa til þess hvernig kynslóðin sem byggði landið hugsaði um framtíðina og horfa svo á það hvernig við erum að fara með hana."

En pistill Dagnýjar, sem eins og sjá má er skrifaður daginn eftir náttúrutónleika Bjarkar og Sigur Rósar, hljóðaði svona:

Framtíðin sem byggir á fortíðinni

Ég vaknaði eldsnemma í býtið, allt var með kyrrum kjörum hérna heima en ég gat ekki sofnað aftur. Tónleikarnir í gærkvöldi voru í fersku minni, ég fylgdist með þeim á netinu. Tónlistin var frábær, stemmningin greinilega skemmtileg en mér fannst samt pínulítið vanta uppá að þau segðu milli laga hver áherslan í baráttunni væri. Kannski var nægur áróður á staðnum sem skilaði sér ekki yfir netið, og líklega voru þessi 30.000 manns nokkuð viss á málstaðnum. En árla morguns fór ég eitthvað að hugsa, og setti saman þessa færslu:

Afi minn var Haraldur Guðmundsson, rafvirki á Dalvík. Hann var maður síðustu aldar, einna mestu tæknibreytinga og framfara í Íslandssögunni. Hann var fæddur í Skagafirði þann 28. apríl 1920, menntaður í Iðnskólanum á Akureyri og var um tíma kallaður Halli Edison fyrir færni sína við að gera við ýmis rafmagnstæki.

Hann var samtímamaður Halldórs Laxness og um tíma herbergisfélagi Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi. Hann var sjálfstæðismaður í gegn enda sjálfstæðisbarátta Íslendinga í algleymi á mótunarárum hans. Sjálfstæðisbaráttan snerist um að vera óháður skilningssljóu yfirvaldi og það að nýta krafta einstaklingsins í þágu allrar þjóðarinnar. Í þá daga var þjóðernishyggjan nauðsynleg í baráttunni fyrir sjálfstæði.

Í sjálfstæðisbaráttunni endurspeglaðist stolt yfir náttúrunni og auðmýkt yfir kröftum hennar. Þegar við náðum að tendra rafmagnsljós komumst við út úr vetrarmyrkrinu og þar var einn sigur á náttúrunni unninn. Margir sigrar fylgdu í kjölfarið; heita vatnið úr jörðinni kynti húsin okkar og betri farartæki gerðu okkur kleift að klífa fjöll og sigla firði. Maðurinn vann sífellt nýja sigra á annars ógnarvaldi náttúrunnar. Þetta ógnarvald bar með sér óttablandna virðingu.

Halli afi var virkjunarsinni af gamla skólanum. Á ferðum sínum um landið mat hann ár og vatnsföll í megavöttum, sama hversu litlar sprænurnar væru. Hann starfaði m.a. við að reisa Blönduvirkjun á sínum tíma og virkjaði einnig bæjarlækinn sem enn í dag veitir æskuheimili hans orku til daglegra starfa. Öll nýting á landsins gæðum átti hins vegar að fela í sér virðingu fyrir náttúrunni og öflum hennar. Þess vegna var hann ekki síður ákaflega mikið og einlægt náttúrubarn, og jafnvægi í náttúrunni var honum mikilvægt. Það fól í sér hógværa nýtingu. Hann var veiðimaður, sem lá bæði á greni í marga sólarhringa til að vernda fuglavarpið og veiddi hæfilegt magn af rjúpu í jólamatinn.

Ég er sannfærð um að þrátt fyrir að Halli afi hafi verið hlynntur því að nýta náttúrunnar gæði fyrir fólkið í landinu þá gæti hann í engu móti samþykkt svo gerræðislegar framkvæmdir sem framundan eru.

Í fyrsta lagi vegna þess að þær hafa ekki þjóðarhag að leiðarljósi heldur þjóna fyrst og fremst fjárhagslegum hvötum alþjóðlegra stórfyrirtækja sem í eðli sínu leita þangað sem orkan er ódýrust. Það þýðir að íslenska þjóðin fær eins lítið og mögulegt er fyrir orkuna en fórnar því sem er henni verðmætast af öllu, því sem mótaði sjálfsmynd hennar.

Í öðru lagi vegna þess að þær sýna hvorki hógværð né virðingu fyrir íslenskri náttúru eða landslagi. Frá hinu stærsta til hins smæsta.

Í þriðja lagi vegna þess að þær rýra framtíðarmöguleika komandi kynslóða og binda þær til þjónustu við alþjóðleg stórfyrirtæki sem eru ekki þekkt fyrir að aumka sig yfir litla manninn ef það þjónar ekki hagsmunum þeirra. Hvers vegna ættum við að vera eitthvað öðruvísi í þeirra augum en aðrir, annarsstaðar í heiminum.

Þegar ég hugsa um öll þau ferðalög um landið sem ég fór með afa og ömmu, þar sem afi þekkti nærri hverja þúfu, skil ég betur hvernig 20. aldar þjóðin hugsaði. Við í nútímanum erum hins vegar komin langt úr takti við þennan hugsunarhátt og erum að missa tengslin við það sem mótaði okkur.

Kannski er náttúruvernd of rómantískt hugtak fyrir okkur nútímafólkið sem erum knúin áfram af efnislegum gæðum, þrátt fyrir að það hafi verið helsti drifkraftur sjálfstæðisbaráttunnar á síðustu öld og gerði okkur að því sem við erum í dag.

Halli afi lést á þjóðhátíðardaginn 17. júní árið 2000, daginn sem íslensk jörð skalf undir fótum okkar.

 --------------------------------------------------------------------

Í seinni athugasemd sinni, þegar ég var búin að svara henni, segir Dagný m.a.: "... ég er ekki í nokkrum vafa um hvað 20. aldar sjálfstæðismaðurinn hefði valið stæði hann frammi fyrir þessum spurningum núna. Hann hefði hugsað laaaangt fram í tímann, miklu lengra en það sem er verið að gera núna, og hefði hugsað um hag afkomenda sinna langt framar síns eigin.

En þetta væri samt sem áður erfitt vegna þess að krafan um praktískar skyndilausnir er svo rík. Glópagullinu er veifað framan í okkur. En við eigum ekki að hlusta á vælið í þeim sem halda því fram að allt falli hérna í eymd og volæði ef við förgum ekki Íslandi. Þeir sem hafa sterka sjálfsmynd, hafa val og kunna að forgangsraða ná að bjarga sér sjálfir. Ef við virkjum allt sem hægt er að virkja fyrir alþjóðleg stórfyrirtæki sem senda gróðann úr landi, höfum við ekki aðeins misst þetta val heldur líka fórnað því sem býr til sjálfsmyndina. Hvar verðum við þá?

Við höfum alltaf verið rík af því stoltið yfir landinu og fólkinu okkar höfum við ekki getað metið til fjár, og sennilega ekki kært okkur um það fyrr en núna. Þetta eru allt siðferðilegar spurningar eins og Stefán segir í viðtalinu góða."

Þarna í lokin er Dagný að vísa í Spegilsviðtalið við Stefán Arnórsson (sjá tónspilara) sem ég nefndi meðal annars í síðasta pistli. Á meðan við eigum ungt fólk sem hugsar og skrifar eins og Dagný er enn von.

Hugleiðingar um einkavæðingu - áríðandi skilaboð

Nú er rúmur mánuður síðan ég endurbirti pistil um fjárfesta og einkavæðingu og ætlaði honum að vera formála að því sem koma skyldi. Ætli þessi pistill verði þá ekki fyrsti kafli af einkavæðingarpælingum mínum því fleira er í farvatninu.

Í formálapistlinum sagði meðal annars: "Nú blasir við að einkaaðilar ásælist orkuauðlindirnar okkar sem verða æ verðmætari eftir því sem orkuskorturinn eykst í heiminum. Stjórnvöld virðast ætla að nánast gefa þessa auðlind erlendum auðhringum í formi orku til álvera í stað þess að hinkra og sjá til hvernig veröldin þróast. Það á að gera okkur fjárhagslega háð öflum sem gæti ekki verið meira sama um land og þjóð - á meðan þeir sjálfir hagnast. Er nokkur furða að maður mótmæli? Það er verið að arðræna íslensku þjóðina - aftur. Ég get ekki setið þegjandi undir því." Þetta er upphaflega skrifað 21. júlí 2008, fyrir tæpu ári. Fyrir hrun þegar önnur ríkisstjórn var við völd. Hefur eitthvað breyst?

Ég hef skrifað ótalmarga pistla um auðlindir okkar, nýtingu þeirra og þá rányrkju sem á sér stað. Sú rányrkja hefur hingað til alfarið verið verk Íslendinga, sem þó ættu að vita betur og þykja nógu vænt um land og þjóð til að valda ekki slíkum skaða. Samt gerist t.d þetta, sem er nýjasta dæmið um rányrkjuna. Það eru landar okkar sem haga sér svona. Hvers verður þá að vænta af erlendum eigendum sem hugsa um það eitt að hagnast - á auðlindunum okkar - og er skítsama um land og þjóð?

Með þetta í huga og áður en lengra er haldið langar mig að biðja fólk að gefa sér tíma til að horfa á myndina The Big Sellout (Stórsvikin) eftir Florian Opitz, sem sýnd var á RÚV í lok maí undir heitinu Einkavæðing og afleiðingar hennar. Ég hvet þá sem sáu hana í sjónvarpinu að horfa á hana aftur og íhuga um leið afleiðingar þess að einkavæða orkuauðlindir okkar, hvort sem um er að ræða fallvötn eða jarðhita. Og hafið í huga að um er að ræða grunnþarfir okkar, vatn og rafmagn. Mér finnst tilhugsunin um einkavæðingu grunnstoða þjóðfélagsins skelfilegri en orð fá lýst - hvað þá sölu þeirra til gráðugra, andlitslausra, erlendra auðmanna eða íslenskra útrásardólga í dulargervi.

ATH: Hægt er að stækka myndböndin með því að smella á ferninginn neðarlega til hægri, vinstra megin við hljóðstjórnina.

The Big Sellout - fyrri hluti

 

The Big Sellout - seinni hluti

 

Ég klippti saman atriðin í myndinni með Joseph Stiglitz til að hlusta á hann í samhengi.
Takið vel eftir því sem hann segir!

 

Ólafur Hannibalsson um Icesave

Þessi grein Ólafs Hannibalssonar er afskaplega áhugaverð. Morgunblaðið birti aðeins hluta hennar í prentútgáfu sinni í morgun en greinin er í heild birt hér. Greinin Icesave-hamfarirnar í Hollandi eftir Þórð Snæ Júlíusson sem Ólafur vitnar í er hér og skýrsla Jóns Daníelssonar og Gylfa Zoega, Hagkerfi bíður skipbrot, er hér. Auk þessara greina segist Ólafur hafa byggt grein sína á bókunum Hrunið eftir Guðna Th. Jóhannesson og Sofandi að feigðarósi eftir Ólaf Arnarson.

Engar áhyggjur, landsmenn!

Þessa skopmynd eftir snillinginn Halldór Baldursson fann ég í 24 stundum frá 29. desember 2007. Mér fannst hún passa prýðilega inn í þá umræðu sem á sér stað þessa dagana.

Til íslenskra yfirvalda og löggjafans

Eins og þið vitið öll er hrópað á réttlæti - og það hátt. Eitt af því sem veldur andstöðu almennings við Icesave-samninginn er að höfundar hans og ábyrgðarmenn ganga allir lausir og baða sig í ríkidæmi - fé sem þjóðin lítur á sem illa fengið. Þó að bresk stjórnvöld séu kannski ekki hátt skrifuð hjá öllum um þessar mundir, hvort sem þau verðskulda það eður ei, má ýmislegt læra af þeim engu að síður.

Ég legg til að þið lesið og hlustið á pistil Sigrúnar Davíðsdóttur sem hún flutti í Speglinum á föstudaginn, þann 3. júlí. Hljóðskráin er viðfest neðst í færslunni. Ég ætla að leyfa mér að birta hann hér og feitletra sérstaka kafla til áhersluauka. Pistillinn fjallar um frystingu eigna. Ég legg líka til að þið lærið af þessu og útvegið ykkur heiðarlega lögfræðinga sem ekki eru tengdir vafasömum mönnum til að semja og/eða útfæra lög um frystingu eigna. Nú þegar. Slík aðgerð myndi strax slá eitthvað á ólguna í samfélaginu.

Frysting eigna

Frysting eigna er svo öflug aðgerð að meðal enskra lögfræðinga er henni líkt við kjarnorkuvopn - og þeim er að sjálfsögðu ekki beitt af neinu kæruleysi. Frysting eigna fæst með dómsúrskurði. Þegar eignir Landsbankans hér voru frystar var það gert með dómsúrskurði.

Frystingu eigna er þó hægt að beita við ýmis tækifæri, bæði í málum sem einstaklingar höfða, í málum sem hið opinbera höfðar - og svo er frysting eigna notuð þegar felldir hafa verið dómar til að koma í veg fyrir að dæmdir glæpamenn geti áfram notað illa fengið fé.

Tökum fyrst dæmi um þetta síðasta: nýlega var lögfræðingur dæmdur fyrir innherjaviðskipti ásamt tengdaföður sínum. Lögfræðingurinn vann í fyrirtæki og frétti þar að verið væri að selja fyrirtækið. Það var því ljóst að hlutabréf í fyrirtækinu ættu eftir að hækka verulega. Tveimur dögum áður en tilkynnt var um kaupin keypti tengdafaðir lögfræðingsins hluti í fyrirtækinu. Tengdafaðirinn hafði aldrei áður keypt hlutabréf og græddi 50 þúsund pund, rúmar tíu milljónir króna.

Nokkrum mánuðum síðar fékk lögfræðingurinn ávísun upp á helming þeirrar upphæðar frá tengdaföðurnum. Fjármálaeftirlitið lét frysta afrakstur hlutabréfakaupanna meðan málið var í rannsókn. Í vor voru tengdafeðgarnir á endanum dæmdir í átta mánaða fangelsi - já hvorki meira né minna - fyrir þessi innherjaviðskipti.

Dómurinn þykir mjög strangur en er liður í því að taka innherjaviðskipti og annað markaðssvindl föstum tökum. Afraksturinn var gerður upptækur á endanum. Viðkomandi menn eru engir stórkarlar í ensku viðskiptalífi svo fréttir um fangelsun þeirra lenti ekki á neinum forsíðum. Það er hins vegar athyglisvert hvað dómurinn er þungur: átta mánaða fangelsi fyrir innherjaviðskipti í eitt skipti og illa fengnar tíu milljónir króna. Fjármálaeftirlitið hér hefur lýst því yfir að dómurinn og fleiri innherjaviðskipti sem eru í rannsókn sé ábending um að eftirlitið ætli að taka hvers lags markaðsmisnotkun mjög föstum tökum.

Einkaaðilar sem fara í mál geta farið fram á frystingu eigna rétt eins og opinberir aðilar. En svona kjarnorkuvopni má ekki veifa af neinni léttúð. Það eru ýmislegar kringumstæður sem getur leitt til þess að þetta öfluga vopn er notað. Þegar verið er að höfða mál gegn aðilum sem áður hafa orðið uppvísir að svikum eða glæpsamlegu athæfi, eða sem hafa sýnt tilburði til að koma eignum undan er þessi leið farin. Þá er viðkomandi einfaldlega ekki treyst.

En þar sem frysting getur valdið fjárhagslegum skaða verður sá sem fer fram á eignafrystingu að borga kostnaðinn sem hlýst af ef í ljós kemur að frystingin var ekki réttmæt. Og vei þeim sem brýtur gegn eignafrystingu! Það fellur undir að sýna dómstól fyrirlitningu og er einfaldlega mjög alvarlegur glæpur.

Það hefur vakið athygli að eignir bandaríska svikahrappsins Bernard Madoff voru frystar meðan mál hans var í rannsókn. Nú verða eignirnar gerðar upptækar þar sem hann hefur verið dæmdur, í 150 ára fangelsi eins og kunnugt er. Kona hans fær þó að halda eftir eignum sem eiga að duga henni til framfærslu.

Hér í Englandi hafa ekki komið upp nein svona stór fjársvikamál svo það er ekki hægt að benda á neinar hliðstæður. En kjarnorkuvopnið er til og það er notað. Lögunum var breytt fyrir nokkrum árum sem gera það að verkum að það er auðveldara en áður að bæði frysta eignir og síðan að gera þær upptækar. Áður var það flókið og seinlegt ferli að fá dómsúrskurð. Nú er þetta aðgerð sem hægt er að fá skorið úr með hröðum og einföldum hætti. Það hefur því haft í för með sér að það er nú orðið algengara að frystingu sé beitt.

Og frysting gildir ekki aðeins eignir sem viðkomandi á þegar frystingu er komið á heldur eignir sem hann fær eftir það. Tilgangurinn er að koma í veg fyrir að viðkomandi hafi minnsta möguleika á að selja eða eiga önnur viðskipti með eignir sem grunur er á að séu annaðhvort fengnar með sviksamlegum hætti eða eigi að fara upp í gjaldþrotakröfur eða aðrar kröfur.

Það sem menn hérlendis verða að taka með í reikninginn er að eignir þeirra geta verið frystar meðan mál eru í rannsókn. Þeir geta því vel átt von á því að einn góðan veðurdag birtist fulltrúar laganna og taki eignir eins og bíla, loki bankareikningum og öðrum aðgangi að eigum. Saksóknari þarf aðeins að færa rök fyrir að eignirnar séu hugsanlega afrakstur ólöglegrar starsemi. Þau rök þurfa ekki að vera jafn veigamikil og forsendur sem eru notaðar í rétti.

Eins og áður er nefnt eru engin stór fjársvikamál hér sem gætu verið hliðstæður mála sem hugsanlega gætu komið upp á Íslandi. Serious Fraud Office, stofnunin sem rannsakar viðamikil efnahagsafbrot, nýtir óspart frystingu eigna þar sem það þykir eiga við.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Sigrún Davíðsdóttir - Spegillinn 3.7.09 - Frysting eigna

Friðhelgi heimilanna

Ég fékk tölvupóst frá vinkonu minni í morgun. Hún hafði verið að lesa Staksteina Morgunblaðsins. Henni fannst undarlegt að staksteinahöfundur skyldi gagnrýna fólk fyrir að skvetta málningu á hús auðmanna og segja: "En heimili fólks eru friðhelg. Og þau eiga ekki að vera vettvangur mótmæla af neinu tagi." Þessir sömu auðmenn hafa hins vegar svipt fjölmarga heimilum sínum af ótrúlegri ófyrirleitni og steypt öðrum heimilum í þvílíkt skuldafen að þeim eru allar bjargir bannaðar. Engin leið er að segja til um hvernig ótal heimilum mun reiða af í framtíðinni með þann skuldabagga á bakinu sem íslensku þjóðinni hefur verið skenktur... af téðum auðmönnum. Hvar er friðhelgi heimila þessa fólks? Verður tekið tillit til friðhelgi heimila þessara fjölskyldna þegar þær verða bornar út vegna skulda auðjöfranna? Ætli Staksteinn dagsins hafi íhugað það?

Staksteinn þessi segir ennfremur: "Það er glæpsamlegt að ráðast að heimilum fólks. Friðhelgi heimilisins er grundvallaratriði í samfélagi okkar." En miðað við hamfarir undanfarinna mánaða eru bara sum heimili friðhelg, önnur ekki. Sumir rétthærri en aðrir. Ef ræða á um grundvallaratriði í samfélagi okkar ættum við kannski að byrja á að ræða um réttlætið. 

Annar vinsæll frasi hjá þeim, sem verja útrásardólga, bankamenn og aðra auðjöfra er að höfða til tilfinninga fólks um fjölskylduna. Konurnar og börnin. "Hafa ætti í huga að einstaklingarnir, sem um ræðir, eiga flestir fjölskyldu, maka og börn, sem ekkert hafa til saka unnið og enga ábyrgð bera," segir Staksteinn. Það sagði Hannes Smárason líka í yfirlýsingu sinni frá 24. júní sem sjá má hér. Hannes segir þar: "...Engu að síður er nauðsynlegt að vanda umfjöllun um viðkvæm mál og fara hægt í að kynda undir galdrabrennurnar því að í öllum tilvikum eru börn og fjölskyldur sem tengjast viðkomandi aðilum." 

Í þessu samhengi velti ég fyrir mér hvort Hannes Smárason og aðrir hans líkar hafi íhugað afleiðingar gjörða sinna fyrir fjölskyldur sínar áður en þeir frömdu þá gjörninga sem gerðu þá að auðjöfrum á kostnað almennings á Íslandi. Áður en þeir, vitandi vits, ryksuguðu fé út úr bönkum og fyrirtækjum sem jafnvel hafði tekið marga áratugi að byggja upp og þeim tókst að rústa á örfáum árum. Ég spyr líka hvort dópsalar og -smyglarar, ofbeldismenn, nauðgarar, ótíndir þjófar og aðrir glæpamenn eigi ekki líka fjölskyldur sem þarf að taka tillit til. Geta þeir höfðað til meðaumkvunar á sama hátt? Eða allar fjölskyldurnar sem þetta fólk hefur lagt í rúst með gjörðum sínum. Hvað með þær? Verðskulda þær ekki að tekið sé tillit til þeirra? Bera þær einhverja ábyrgð?

Það þarf enginn að segja mér að eiginkonur auðmannanna hafi ekki vitað hvað þeir voru að gera. Og einhverjar að minnsta kosti tekið þátt í því, þótt ekki væri nema að eyða peningunum til dæmis í ofurlúxusferðir eins og þessar á meðan Ísland brennur. Ef eitthvað bærist í höfði þessara kvenna vita þær, að eyðslueyririnn var illa fengið fé. Lánsfé sem íslenska þjóðin þarf að borga. Ég held líka að eiginkonurnar þurfi að hafa verið ansi meðvitundarlausar til að vita ekki að verið var að skrifa á þær eignir og nota nöfn þeirra í vafasömum tilgangi. Eins og t.d. þegar Sigurjón Þ. Árnason notaði nöfn mágkonu sinnar og eiginkonu til að komast yfir Landsbankabenzinn sinn eins og sagt var frá í DV 16. júní sl. 

Og það þarf enginn að segja mér að eiginkonur þessara manna hafi ekki vitað af því sem Lóa Pind Aldísardóttir lýsir hér - og tekið fullan þátt í því. Eigum við að vorkenna þessu fólki? Þótt ég myndi aldrei skvetta málningu á neins manns hús held ég samt að ég hafi ekki geð í mér til þess.

Við vitum þetta...

Ég veit ekki alveg hvað ég er búin að koma mér í. Samþykkti um daginn að vera pistlahöfundur hjá nýrri Morgunvakt Rásar 2... veit ekki hve lengi. Ég held bara í sumar. Ég verð með pistla á föstudögum... eða spjall. Þetta er í mótun. Orkuboltinn og kjarnakonan Lára Ómarsdóttir fékk mig í þetta og fyrsti pistillinn var tekinn upp hjá RÚV á Akureyri í gær. Bjössi tæknimaður var mjög góður við byrjandann og allt gekk eins og í sögu. Eftir prufurennslið sagði hann að þetta yrði ekkert betra svo við létum það bara standa.

"NOOOHHH!", heyrði ég í heyrnartólunum þegar ég var búin að flytja pistilinn. "Hvað þýðir það?", spurði ég. "Þú tekur djúpt í árinni," sagði Bjössi. "Það er full ástæða til þess," sagði ég. En mér fannst ég ekkert taka of djúpt í árinni, síður en svo. Reyndar var ég búin að ákveða allt annað umfjöllunarefni en skipti um skoðun eftir fréttirnar á miðvikudagskvöldið.

Svo tók það mig miklu lengri tíma að stytta pistilinn en að semja hann. Mátti vera hámark 4 mínútur en upphaflegur pistill var 7 mínútur. Þegar þetta gerist - og ég hef reynslu af að reyna að stytta skrif mín úr 10-15.000 slögum í 5.000 slög sem er blaðagreinalengdin - finnst mér allt kjöt horfið af beinunum og skrifin/pistillinn vera komin(n) í einkennilegan skeytastíl. Þess vegna gafst ég upp á sínum tíma við að stytta pistlana mína og senda í dagblöðin. Ég er einfaldlega plássfrekari en leyfilegt er.

En hér er pistillinn, frumraun mín á þessum vettvangi - hljóðskrá hengd við neðst ef fólk vill hlusta líka.

************************

Ágætu hlustendur...

Ég er að lesa hryllingssögu í tíu köflum. Bókin heitir Íslenska efnahagsundrið og er eftir Jón F. Thoroddsen. Í henni er farið yfir aðdraganda íslenska efnahagshrunsins og persónur og leikendur í þjóðarharmleik Íslendinga. Þetta er skelfileg lesning og segir mikla sögu. Skúrkarnir eru margir og með sótsvarta samvisku. Spillingin, siðleysið og græðgin bókstaflega skvettist framan í mann af hverri síðu.

Önnur bók, Sofandi að feigðarósi eftir Ólaf Arnarson, var ekki síður fróðleg en sjónarhornið annað. Þriðja bókin, Hrunið eftir Guðna Th. Jóhannesson, er samantekt sagnfræðingsins. Þessar þrjár bækur ættu að vera skyldulesning. Námsbækur í framhaldsskólum og framhaldsögur í útvarpi. Við verðum öll að vita sannleikann, þekkja forsöguna, vita hvernig á ekki að gera hlutina, hverjum má ekki treysta og læra af reynslunni. Fleiri bækur koma út með meiri upplýsingum sem við verðum að lesa til að vita sannleikann um það sem gerðist og hverjir bera ábyrgð á hruninu mikla, sem mun fylgja íslenskri þjóð um ókomna tíð og setja svartan blett á sögu hennar.

Við vitum ýmislegt nú þegar. Við vitum hvaða flokkar voru við völd. Við vitum hvaða flokkar einkavinavæddu auðlindina í sjónum, bankana og fleiri fyrirtæki og stofnanir í eigu almennings. Og buðu okkur svo jafnvel að kaupa hlut í fyrirtækjunum sem við höfðum sjálf átt áratugum saman. Við vitum hvaða flokkar afnumdu höft og reglur sem gerðu spilltum og siðlausum bankamönnum kleift að setja okkur á hausinn. Við vitum hvaða flokkar prédikuðu frjálshyggju, einkavæðingu, græðgi og sérgæsku sem gróf undan réttlæti, jafnræði, samvinnu og samhjálp í þjóðfélaginu og ýtti undir misskiptingu og óréttlæti. Og við vitum að þessir flokkar hafa ekkert breyst.

Af því ég veit að við vitum þetta öll fékk ég létt áfall yfir niðurstöðu nýrrar Gallupkönnunar í fyrradag. Flokkarnir tveir, sem bera höfuðábyrgð á græðgisvæðingunni og hruninu, höfðu aukið fylgi sitt og ríkisstjórnin tapað fylgi. Erum við virkilega svona gleymin? Við vitum að leiðtogar beggja flokkanna eru auðmenn. Þeir eru líka gasprarar sem lofa upp í bæði ermar og skálmar eins og heyrist á málflutningi þeirra á Alþingi. Ég sé þá ekki fyrir mér vinna að endurheimt jafnræðis eða samfélagslegri ábyrgð í íslensku þjóðfélagi. Ég sé flokkana þeirra ekki heldur stuðla að réttlæti og alls ekki að rannsókn á hruninu. Það er af og frá. Til þess eru þeir allt of stórir leikendur í aðdraganda þess.

Við erum kannski ekki alveg sátt við núverandi stjórn. Kvörtum yfir skorti á upplýsingum og margir gagnrýna Icesave-samninginn. Fleiri atriði má nefna, eins og fáránlega sérhagsmunagæslu samgönguráðherra. En þrátt fyrir allt held ég að stjórnin sem nú situr sé skásti kosturinn. Hún er ekki öfundsverð af að taka við hrundu þjóðarbúi og skafa grómtekinn skítinn eftir fyrri stjórnir. Engar ráðstafanir eru vinsælar undir þeim kringumstæðum en látum okkur ekki detta í hug að fyrrverandi ríkisstjórnarflokkar myndu gera betur. Og núverandi stjórn virðist að auki vera alvara með að leita réttlætis - þótt hægt gangi. Réttlæti er grundvallaratriði og vegur mjög þungt. Er ekki rétt að gefa Jóhönnu og Steingrími tækifæri til að halda áfram að moka flórinn? Við vitum að þau gera það af heilum hug og leggja nótt við dag í þágu þjóðarinnar.

Ekki vildi ég vera í þeirra sporum.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Pistill á Morgunvakt Rásar 2 - 3. júlí 2009

Afsakið hlé

Orðheingilsháttur og titlíngaskítur

"Því hefur verið haldið fram að íslendingar beygi sig lítt fyrir skynsamlegum rökum, fjármunarökum varla heldur, og þó enn síður fyrir rökum trúarinnar, en leysi vandræði sín með því að stunda orðheingilshátt og deila um titlíngaskít sem ekki kemur málinu við; en verði skelfíngu lostnir og setji hljóða hvenær sem komið er að kjarna máls." Mér komu þessi orð Halldórs Laxness úr Innansveitarkroníku í hug þegar ég skoðaði viðbrögðin við frásögn minni af útifundinum og óvæntri heimsókn til fjármálaráðherra sem ég sagði frá í síðasta pistli. Nokkrir netmiðlar fjölluðu um málið auk Bylgjunnar og bloggara.

Það hefur verið fróðlegt að fylgjast með viðbrögðunum. Það kom mér á óvart hvað þau voru mikil og sterk. Túlkun manna er ólík og jafnvel er hártogað út og suður það, sem ég taldi einfalda og skýra frásögn. Afskaplega misjafnt hvað fólki fannst vera kjarni málsins og það finnur jafnvel engan kjarna. Kannski er hér við sjálfa mig að sakast - kannski ekki.

Ég get ekki með nokkru móti svarað öllu sem sagt hefur verið, reyni það ekki. Enda öllum frjálst að hafa sínar skoðanir og tilfinningar. Mér finnst aftur á móti verra þegar verið er að gera mér upp skoðanir og leggja mér orð í munn. Segja mig meina eitthvað sem ég hef ekki einu sinni gefið í skyn, hvað þá sagt og fráleitt hugsað. Svo er alltaf talsvert um að fólk lesi ekki einu sinni textann eða hafi svo afleitan lesskilning að ætla mætti að það hafi villst á bloggpistlum þegar það tjáir sig.

Ég kallaði þá sem mættu á fundinn hetjur. Sagði að hetjurnar hefðu mætt.  Þýðir það að allir aðrir séu gungur? Ekki aldeilis. Ég mæti t.d. sjálf ekki á útifundinn næsta laugardag. Líkast til ekki þarnæsta heldur. Er ég þá gunga? Nei, ég bara kemst ekki, svo einfalt er það. Ef maður segir að einhver sé fallegur - eru þá allir aðrir ljótir? Eða ef hópur fólks er talinn gáfaður - eru þá allir aðrir heimskir? Nei, alls ekki. Lífið er ekki svo svart-hvítt eða pólaríserað og því hef ég aldrei haldið fram. Þótt ég hafi skýrt málið enn frekar í athugasemd nr. 8 við pistilinn virðist fólk ekki hafa tekið eftir því og heldur áfram í hártogunum. Ég skrifaði ekki ósvipaða ádeilu hér - í janúar - en minnist þess ekki að hafa séð viðlíka útúrsnúninga þá. Meira að segja gáfumennið, uppáhaldið mitt og rithöfundurinn Guðmundur Andri fellur í þessa gryfju hér. Orðheingilsháttur og titlíngaskítur? Maður spyr sig...

Mikið var gert úr því, að Steingrímur J. skyldi leggjast svo lágt að fá einhvern bloggara til að birta tölvupóstana. "Lauma bréfasnifsum að einstaklingum til að birta á bloggi..." Ég tek hjartanlega undir með þeim sem gagnrýna Steingrím fyrir að hafa ekki birt þá fyrr, og þá í útbreiddum fjölmiðlum bæði hefðbundnum og á netinu. Og ég spyr hvort fjölmiðlamenn hafi beðið Steingrím um skjöl máli sínu til stuðnings. Hitt er svo annað mál að Steingrímur bað mig ekki að birta póstana. Ég bað hann um að fá að birta þá. Á þessu er grundvallarmunur. Steingrímur hafði ekki hugmynd um að ég kæmi með Herði Torfa, ég tók fram í pistlinum að ég hefði verið boðflenna, svo varla var þetta vandlega undirbúið stönt eins og sumir hafa látið að liggja. Gengur þeim eitthvað til sem kjósa að mistúlka hlutina á þennan hátt? Maður spyr sig...

Einhverjir sögðu að Hörður hafi verið "tekinn á teppið". Það fannst mér bráðfyndið, sérstaklega af því það voru öfgahægrimennirnir hjá "fremsta fréttaskýringavef landsins", AMX sem sögðu það. Ég hef lært, ef ekki á langri ævi þá að minnsta kosti í ölduróti vetrarins, að spyrja sjálfa mig ævinlega: Hver segir hvað? Af hvaða hvötum? Í þágu hvaða hagsmuna? Í umboði hvaða stjórnmálaafla? Það hefur reynst mér nokkuð vel í tilraunum mínum til að skilja hina ómálefnalegu og þröngsýnu umræðu sem einkennist af... jú, einmitt... orðheingilshætti og titlíngaskít.

Að gefnu tilefni vil ég taka fram að ljósritið af tölvupóstunum sem ég fékk í hendur var með nöfnum og netföngum allra viðkomandi aðila. Ég var ekki beðin um að klippa textann þannig að þau kæmu ekki fram. Það tók ég algjörlega upp hjá sjálfri mér. Miðað við andrúmsloftið í samfélaginu óttaðist ég að fólk í slæmu jafnvægi myndi senda þessum mönnum tölvupósta með miður notalegum athugasemdum. Þótt púkanum í mér hafi fundist það bara gott á þá komst ég að þeirri niðurstöðu, að slíkt væri íslensku þjóðinni ekki til framdráttar um þessar mundir.

Það sem mér finnst einna verst við umræðuna um þennan pistil er, að þrumuræða Jóhannesar Þ. Skúlasonar virðist hafa fallið í skuggann. Hana birti ég í pistlinum en fáir virðast hafa tekið eftir henni. Ég vil því hvetja fólk til að kíkja aftur á pistilinn og lesa ræðu Jóhannesar.

Að lokum langar mig að biðja lesendur að hlusta á Krossgötuþáttinn sem ég hengi neðst í pistilinn. Þar ræða þau Páll Skúlason og Vigdís Finnbogadóttir meðal annars um skort á almennilegri rökræðu og rökræðuhefð á Íslandi, hræðslu við að ástunda gagnrýna hugsun og hættulegt vald stjórnmálanna.

Ég lýk máli mínu með annarri tilvitnun í Halldór Laxness, lýsingu á íslensku þjóðarsálinni um aldir - að þessu sinni úr Sjö töframönnum. Ósigur ítalska loftflotans í Reykjavík 1933: "Það er álitið að fáar þjóðir hafi þolað kúgun og yfirgang af meiri kurteisi en Íslendingar. Um aldaraðir alt fram á þennan dag lifðu þeir í skilníngsríkri sáttfýsi við kúgun, án þess að gera nokkru sinni tilraun til uppreistar. Eingri þjóð var byltíngarhugtakið jafn hulið. Ævinlega voru Íslendingar reiðubúnir að kyssa þann vöndinn er sárast beit og trúa því að kaldrifjaðasti böðullinn væri sönnust hjálp þeirra og öruggast skjól."

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Krossgötur 25. apríl 2009 - Páll Skúlason og Vigdís Finnbogadóttir eru gestir Hjálmars Sveinssonar

Útifundur og óvænt heimsókn til ráðherra

Fundurinn á Austurvelli í gær var fámennari en ég bjóst við. Og þó... Vonin dregur mann alltaf á asnaeyrunum. Af hverju ætti fólk svosem að nenna niður í bæ í klukkutíma til að berjast fyrir framtíð sinni og barnanna sinna þegar hægt er að dúlla sér í Kringlunni, Smáralind, sumarbústaðnum eða bara liggja í sófanum og horfa á sjónvarpið? Það er svo þægilegt að láta aðra um púlið og njóta bara afrakstursins. Jakkalakkarnir úr Sjálfstæðisflokki og Framsókn létu auðvitað ekki sjá sig. Svona fundir eru fyrir neðan þeirra virðingu. En hetjurnar mættu.

Fundurinn var góður og ræðurnar stórfínar. Andrea Ólafsdóttir flutti þrumuræðu með álfahúfu á höfði og litla barnið sitt í poka á maganum. Jóhannes Þ. InDefence var seinni ræðumaðurinn og flutti glæsilega tölu sem fundargestir tóku undir hvað eftir annað. Ég birti hana hér að neðan. Og hér eru fréttir kvöldsins samanklipptar. Tölum ber að sjálfsögðu ekki saman frekar en venjulega og ég heyrði að lögreglan hefði talið 100 manns.

Eftir fundinn sat stór og skemmtilegur hópur fólks á spjalli á Thorvaldsen þegar Hörður Torfa fékk upphringingu og gekk frá til að tala í símann. Kom svo og sagðist vera á leið til fjármálaráðherra sem vildi leiðrétta eitthvað sem komið hafði fram í máli Harðar og ráðherra sagði misskilning. Ég bauðst samstundis til að fara með honum og gerðist boðflenna á fundinum. Steingrími J. og Indriða H., sem hitti okkur líka, fannst það bara í góðu lagi og við sátum og ræddum við þá í hálftíma eða svo. Ég hafði hvorugan hitt áður.

Það sem þeim lá á hjarta var að leiðrétta þær fullyrðingar að Hollendingar og Bretar hafi ekkert haft á móti því að gera Icesave-samningana opinbera. Þeir sýndu okkur tölvupósta á milli Indriða H. og embættismanna í Hollandi og Bretlandi og ég bað um ljósrit af þeim til að birta úr hér máli þeirra til sönnunar. Fyrsti pósturinn er frá Indriða og er dagsettur 11. júní. Þar segir Indriði:

Í íslenskri snörun: "Samningurinn hefur verið ræddur í nokkrum þingnefndum og þeir hafa krafist þess að fá afrit af samningunum í hendur líka. Ég held að mjög erfitt sé að verða ekki við óskum þeirra en við myndum fara fram á trúnað. Hvað segið þið um það?" Þá kemur svar frá Bretanum, einnig frá 11. júní:

"Ég býð fólki gjarnan að lesa skjalið inni á skrifstofu/ í herbergi en leyfi þeim ekki að fá afrit. Það þýðir að þeir verða að segja fólki frá innihaldinu en skjalið sjálft er ekki gert opinbert. Gæti það gengið á Íslandi?" Hollendingurinn svarar ekki fyrr en 12. júní og afsakar töfina. Hann segir:

"Ef tillaga G (Bretans) er möguleg hreyfi ég engum mótmælum. Ég hef áhyggjur af því, að ef allt verður gert opinbert hellist yfir okkur utanaðkomandi athugasemdir sem flækja umræðuna. En ef þú telur eina möguleikann vera að opinbera samningana væri ég tilbúinn til að íhuga það. En það verður að vera ljóst að við getum ekki endursamið."

Svo mörg voru þau orð. Greinilegt er á þessum orðaskiptum að Bretar og Hollendingar vildu ekki gera samningana opinbera. Ekki einu sinni þingmönnum, hvað þá þjóðinni. Hvað gerðist milli 12.  og 17. júní þegar hollensku útgáfunni var lekið í fjölmiðla veit ég ekki. Ef áhugasamir koma með spurningar í athugasemdum er mögulegt að Indriði geti gefið sér tíma til að svara. Maður veit aldrei. Þeir lesa þetta væntanlega og vonandi athugasemdirnar líka. Einmitt þess vegna vil ég benda Steingrími J. sérstaklega á þessa bloggfærslu Teits Atlasonar. Þetta er málið eins og við ræddum, Steingrímur. Ekki bara mín skoðun. Koma svo!

Viðbót: Illugi skrifaði líka pistil á sömu nótum og Teitur í morgun.

Ég legg líka til að Steingrímur og Indriði lesi ræðu Jóhannesar sem ég sagði þeim frá. Hún var ansi mögnuð og mjög vel flutt. Hér er hún:

**************

Austurvöllur, 20. Júní 2009.

Góðir Íslendingar.

Í gær birti ríkisstjórn Íslands undirritaðan samning við Breta og Hollendinga um lausn ICESAVE deilunnar.

ICESAVE málið varðar stærstu fjárskuldbindingar íslensku þjóðarinnar frá upphafi. Það er mikilvægasta mál sem Alþingi hefur fjallað um frá lýðveldisstofnun. Og það er gríðarlega áríðandi að fjallað verði um þetta mál af skynsemi og samkvæmt efnisinnihaldi því að án þess að það gerist eigum við Íslendingar ekki möguleika á því að komast út úr þessu máli sem heil þjóð. 

InDefence hópurinn, sem ég er hluti af, er ópólitískur og óháður hópur fólks sem á það eitt sameiginlegt að bera hagsmuni Íslands fyrir brjósti. Hópurinn afhenti í mars breska þinginu 83 þúsund undirskriftir gegn hryðjuverkalögunum og hefur síðustu 8 mánuði ítrekað bent stjórnvöldum á þær hættur sem Íslendingar stæðu frammi fyrir og þörfina fyrir aðgerðir.

 Hópurinn hefur frá því að skrifað var undir ICESAVE samninginn barist fyrir því að vekja athygli á fjölmörgum atriðum sem tengjast samningnum og sem skipta öllu máli fyrir framtíð Íslands. Meðal þessara grundvallaratriða eru eftirfarandi:

Nr. 1. Afsal fullveldisréttar og eignir íslenska ríkisins

Mikið hefur verið rætt um 16. grein samningsins, sem fjallar um afsal fullveldisréttar íslenska ríkisins. Lögfræðingar InDefence, sem hafa mjög víðtæka reynslu af því að fjalla um þjóðréttarsamninga, eru sammála um að þetta ákvæði feli í sér víðtækt afsal friðhelgisréttinda sem leiðir til þess að mun auðveldara verður að ganga að eignum íslenska ríkisins. Þegar ákvæðið er lesið kemur ekki fram í texta samningsins nein takmörkun á hugtakinu „eign".

Ríkisstjórn Íslands hefur sakað okkur um hræðsluáróður fyrir að benda á þessa augljósu staðreynd. En ef sú fullyrðing stjórnvalda er rétt að þessi tilvísan taki ekki til eigna á Íslandi - af hverju stendur það þá ekki skýrt í ákvæðinu?

Það er rétt að benda á að fyrst þegar þetta ákvæði komst í almenna umræðu á 17. júní, þá héldu stjórnvöld því blákalt fram að þarna væri aðeins átt við eignir Landsbankans. Nú hefur verið sýnt fram á, meðal annars af sérfræðingi í þjóðarétti, að þessi skilningur stjórnvalda var rangur.  

Íslenskur almenningur á kröfu til þess að öll réttaráhrif sem felast í þessari grein séu skýrð af stjórnvöldum á tæmandi hátt. Að benda á staðreyndir og að kalla eftir nákvæmum útskýringum er ekki hræðsluáróður.

Nr. 2. Engar efnahagslegar forsendur

Samkvæmt útreikningum InDefence hópsins hefur íslenska ríkið engar efnahagslegar forsendur til þess að greiða lánið samkvæmt þessum samningi.  Samninganefnd Íslands gefur sér að á næstu 7 árum muni eignir Landsbankans seljast fyrir 75% af upphæðinni.  Það þýðir að eftir 7 ár koma íslendingar til með að sitja uppi með skuld sem með vöxtum og vaxtavöxtum verður milli 450-500 milljarðar króna. Þessa upphæð þarf að greiða á næstu 8 árum eftir það.  Til að setja þessa tölu í samhengi þá jafngildir þetta því að íslendingar borgi að minnsta kosti þrjár Kárahnjúkavirkjanir á 8 árum.  Ef eignir Landsbankans gefa minni heimtur en 75% hækkar þessi upphæð hratt.

Vaxtagreiðslur af þessu láni eru einnig gríðarlega erfiðar fyrir ísland.  Miðað við forsendur samninganefndarinnar eru vextirnir um 36 milljarðar króna á hverju ári. Til að eiga fyrir þessum vaxtagreiðslum verður íslenska ríkið að eiga 36 milljarða af erlendum gjaldeyri í afgang á hverju ári, því að lánið er í evrum og pundum. En hvernig er hægt að búast við því þegar mesti gjaldeyrisafgangur síðustu 25 ára var aðeins 30 milljarðar?  Þetta þýðir að Ísland þarf að gera betur en besta gjaldeyrisjöfnuð síðustu 25 ára bara til að geta borgað vextina samkvæmt þessum samningi.  Og það þarf að gerast á hverju ári, næstu 15 ár.

Nr 3. Lánshæfismat Íslands mun mögulega lækka.

Það skiptir gríðarlegu máli að staðfesting fáist frá óháðum aðilum á því að lánshæfismat Íslenska ríkisins muni ekki lækka í kjölfarið á þessum samningi. Það myndi hafa skelfilegar afleiðingar fyrir ríki, sveitarfélög, fyrirtæki og heimilin í landinu. Slík staðfesting hefur ekki fengist.

Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra lýsti sjálfur yfir áhyggjum af lánshæfismati íslenska ríkisins í erlendum fjölmiðlum í gær. Það hlýtur því að vera alger forsenda að áður en ríkisábyrgð á þessum samningi er lögð fyrir Alþingi sé fengið álit á stöðu Íslands frá alþjóðlegum lánshæfismatsfyrirtækjum.

Nr. 5.  Samningsmarkmið Íslendinga eru þverbrotin

Það er algerlega ljóst að samningurinn er ekki í neinu samræmi við þau viðmið sem samninganefndir landanna þriggja voru bundnar af og fram koma í þingsályktun Alþingis frá 5. desember 2008. Þessi samningsviðmið voru mikilvægur hluti af pólitískri lausn málsins, þannig að íslendingar samþykktu að taka á sig skuldbindingar gegn því að samið yrði um þær þannig að „tekið skyldi tillit til hinna erfiðu og fordæmislausu aðstæðna sem Ísland er í og ... ákveða ráðstafanir sem gerðu Íslandi kleift að endurreisa fjármála- og efnahagskerfi sitt".

Það er ljóst að samningur sem er ekki í neinu samræmi við þessi viðmið er óásættanlegur fyrir Alþingi Íslendinga. Í 3. grein samningsins er tekið skýrt fram að samningurinn tekur ekki gildi ef ríkisábyrgðinni verður hafnað á Alþingi. Þetta er eina útleið Íslendinga.  Ef þessi samningur tekur gildi með samþykki Alþingis er hann algerlega skotheldur. Eina leiðin er að hafna ríkisábyrgðinni núna og knýja þannig á um að Bretar og Hollendingar setjist aftur niður að samningaborðinu, til að gera samning við Íslendinga sem er í samræmi við markmið Alþingis eða svokölluð Brüssel viðmið.  Samning sem gerir okkur kleift að standa við skuldbindingar okkar.  Það gerir þessi samningur ekki. Sá fyrirvari sem talað er um af hálfu stjórnvalda, að setjast niður og ræða vandann, er máttlaus því engin skylda er lögð á viðsemjendur okkar að breyta neinu í þeim viðræðum.

Svavar Gestsson hefur ítrekað haldið því fram að tvö atriði gerðu það að verkum að þetta væri góður samningur fyrir Ísland: Annars vegar að hryðjuverkalögunum yrði aflétt og hins vegar að Ísland kæmist í sjö ára skjól.  Hvort tveggja er ofmetið. 

Í fyrsta lagi lá það fyrir allan tímann, eins og InDefence fékk staðfest á fundi með fulltrúa breska utanríkisráðuneytisins í mars síðastliðnum, að um leið og einhvers konar samningur um ICESAVE lægi fyrir yrði hryðjuverkalögunum aflétt. Það er því ekki þessum samningi að þakka sérstaklega. Það lá alltaf fyrir hvort eð var.

 Í öðru lagi er lítið hald í þessu sjö ára skjóli þegar Bretar og Hollendingar geta, samkvæmt 11. grein samningsins, gjaldfellt allt lánið hvenær sem er á lánstímanum, til dæmis á grundvelli þess að Alþingi breyti lögum eða að Íslendingar geta ekki borgað önnur erlend lán á réttum tíma. Þessi gjaldfellingarákvæði binda hendur Alþingis og íslenska ríkisins á óvenjulegan hátt, meðal annars takmarka þau rétt Alþingis til að setja lög.  Ef Ísland uppfyllir eitthvað af þessum gjaldfellingarákvæðum þá skiptir engu máli hvort liðin eru sjö ár eða ekki. Allt tal um sjö ára skjól er því orðum aukið.

Svavar Gestsson og Jóhanna Sigurðardóttir hafa bæði fullyrt að Bretar og Hollendingar séu að kaupa eignir Landsbankans eða taka þær upp í greiðslu.  Þetta er algerlega rangt. Hið rétta er að Íslendingum er gefið færi á því að selja eignirnar áður en við greiðum Bretum og Hollendingum peninga. Ef okkur tekst ekki að selja eignirnar og fá andvirðið upp í ICESAVE mun Íslenska þjóðin þurfa að borga mismuninn. Svona rangfærslur hjá forsætisráðherra og aðal samningamanni Íslands gefa tilefni til að spyrja hvort þau hreinlega skilja ekki þann samning sem þau ætlast til að Alþingi samþykki?

Mikið hefur verið rætt um þann þrýsting sem liggur á Íslendingum að samþykkja ríkisábyrgð á ICESAVE samningnum. En gleymum því ekki að það hefur áður legið þrýstingur á Íslendingum og í hvert sinn risu Íslendingar upp sem einn maður undir einkunnarorðum Jóns Sigurðssonar: Eigi víkja!  Og þeirrar samstöðu þörfnumst við í dag.

Því fyrir Breta og Hollendinga getur það ekki talist neins konar ósigur að þurfa, samkvæmt samningnum sjálfum, að lúta vilja lýðræðislega kjörins þjóðþings Íslendinga. Það gefur hins vegar tækifæri til að setjast niður á nýjan leik og endurmeta samningsstöðuna á grundvelli þess að Alþingi telur forsendur þessa samnings of óhagstæðar fyrir Íslenska ríkið. 

Það er staðreynd að í þessum samningi gefur íslenska ríkið frá sér allar varnir gegn því að vera dregið fyrir dómstóla vegna þessa samnings. Það er skýrt afsal á fullveldisrétti Íslenska ríkisins. Og hvort sem fjármálaráðherra telur það vera „eðlilegt" ákvæði eða ekki, þá er það algerlega ljóst að fyrir Íslensku þjóðina, sem barðist fyrir fullveldi sínu í heila öld, er ekkert „eðlilegt" við að afsala því með einu pennastriki. Þó við Íslendingar búum í fullvalda lýðræðisríki megum við aldrei gleyma því að jafnvel enn í dag eru fullveldi og lýðræði ekki sjálfsögð réttindi. Við búum við lýðræði, en við verðum samt að búa það til á hverjum degi.

Fyrir þrem dögum síðan fögnuðu Íslendingar fæðingardegi Jóns Sigurðssonar og stofnun íslenska lýðveldisins. Og við skulum aldrei gleyma því að það er engin tilviljun að mynd Jóns Sigurðssonar er staðsett hér á Austurvelli.  Í nærri heila öld hefur Jón staðið hér og minnt Alþingismenn Íslendinga á skyldur sínar gagnvart því fjöreggi þjóðarinnar sem hann og fjölmargir aðrir börðust fyrir alla sína daga, fullveldi Íslands. Í nærri heila öld hafa íslenskir Alþingismenn aðeins þurft að líta út um glugga Alþingishússins til að vera minntir á að í eina tíð þótti fullveldi Íslands ekki sjálfsagður hlutur í samfélagi þjóða. Að afsala fullveldisrétti þjóðarinnar getur því aldrei talist eðlileg ráðstöfun sem embættismenn skrifa undir í skjóli nætur. Aldrei.

Góðir Íslendingar.

Þetta er vondur samningur fyrir Ísland. Alþingismenn verða að gera sér grein fyrir því að eina svarið er að hafna ríkisábyrgðinni núna og freista þess að ná betri kjörum við Breta og Hollendinga í kjölfarið. Það er ljóst að þegar Alþingi hafnar þessum samningi munu verða erfiðar afleiðingar af því fyrir Ísland í skammtímanum. En allt tal um áralanga útilokun úr alþjóðasamfélaginu, það er hræðsluáróður og hræðsluáróður bítur ekki á þá sem vita að þeir hafa réttlátan málstað að verja. Það er öllum aðilum í hag að semja upp á nýtt. En til þess að það geti gerst verðum við að standa saman núna. Eigi víkja. Því það er betra að taka slaginn núna en að komast að því eftir sjö ár að við höfum skrifað upp á dýrustu mistök Íslandssögunnar.

Jóhannes Þ. Skúlason

Hugsað upphátt um Icesave, réttlæti og mótmæli

Til að byrja með langar mig að leiðrétta leiðan misskilning sem ég hef orðið vör við. Icesave-samningurinn er ekki flokkspólitískt mál heldur þverpólitískt eða ópólitískt. Hann er harmleikur þjóðar, afleiðing taumlausrar græðgi nokkurra siðlausra manna og meðvirkra meðreiðarsveina sem kunnu sér ekkert hóf. Og spilltra, vanhæfra og sinnulausra stjórnmála- og embættismanna. Það er fáránlegt að einhverjir flokkar, einkum þeir sem eru í raun arkitektar hrunsins, eigni sér andstöðu við samninginn. Þess vegna þurfa þeir sem vilja mæta á mótmælafundinn á Austurvelli klukkan 15 í dag ekki að hafa áhyggjur af því að þeir lýsi þar með yfir stuðningi við einhverja stjórnmálaflokka. Þeir lýsa yfir stuðningi við sjálfa sig, samvisku sína og þjóðina - og andstöðu við óréttlæti.

Ég veit varla lengur hvað snýr upp eða niður á Icesave-samningnum. Hvort ég er samþykk honum eða ekki. Ég les og les, hlusta, horfi og tala við fólk - og snýst í hringi. Við höfum loksins fengið að sjá samninginn (sjá viðhengi neðst í færslu) en enginn hefur ennþá séð eignirnar sem eiga að fara upp í. Hvorki samninganefndin né ríkisstjórnin, hvað þá þingmenn eða þjóðin. Ku vera mest lánasöfn og slík söfn eru ekki traustustu eignirnar nú til dags. Og ómögulegt að segja hvað gerist á næstu 7 árum. Þeir voru ekki beint sammála, Indriði H. og Eiríkur Indefence í Kastljósinu á fimmtudagskvöld.

Auðvitað vil ég standa í skilum við mitt. Það er óheiðarlegt að borga ekki skuldir sínar. En þetta eru ekki mínar skuldir. Ég er í nógu rammgerðu skuldafangelsi fyrir þótt Icesave-skuldirnar bætist ekki við. Íslenska ríkið líka. Og þær bætast ekki bara við mínar skuldir heldur einnig afkomenda minna. Á meðan er ekki hróflað við þeim sem stofnuðu til þessara skulda. Þeir lifa enn í fáheyrðum lúxus víða um heim og gefa skít í okkur þrælana sem eigum að borga. Ég er ekki sátt.

Auðvitað eiga allir sparifjáreigendur að sitja við sama borð. Íslenskir, breskir og hollenskir. Ég skil vel að fólkið vilji fá peningana sína. Það myndi ég líka vilja. En hvað kostar það okkur Íslendinga? Mér virðist að það muni kosta okkur ógnvænlegar þrengingar, skattahækkanir, niðurskurð á allri grunnþjónustu, lækkuð laun, skertan lífeyri, lakari menntun barnanna okkar, landflótta... og fleira og fleira. Íslenska þjóðin verður í skelfilegu skuldafangelsi um ókomin ár. Nema þeir sem rændu okkur, því þeir fá að hafa þýfið í friði og ró.

Birgitta Jónsdóttir, þingmaður Borgarahreyfingarinnar, segir hér frá fundi þeirra Þórs Saari við konu í hollensku samninganefndinni. Þau spurðu hvort hún myndi samþykkja svona samning í þeirra sporum. Hún sagði nei.

Hvað gerist ef við borgum ekki? Tvennum sögum fer af því. Sumir mála skrattann á vegginn, aðrir segja þrengingar í örfá ár og síðan ekki söguna meir. Hvernig hefur upplýsingagjöf til útlanda verið háttað? Er búið að gera t.d. Bretum og Hollendingum grein fyrir því hvað samningurinn kostar íslenskan almenning? Hvaða afleiðingar hann hefur fyrir okkur um ókomin ár? Er búið að biðja breskan og hollenskan almenning um stuðning, höfða til samvisku hans og sanngirni? Ég held ekki. Upplýsingaflæðið innanlands er afleitt, svo ég geri ekki ráð fyrir að það sé neitt skárra út á við.

Ég minni á þá Michael Hudson og John Perkins sem voru í Silfri Egils í byrjun apríl. Byrjum á Hudson. DV talaði við hann í gær.

Og þetta sagði hann í Silfrinu 5. apríl.

John Perkins sagði þetta í sama Silfri.

Eins og áður sagði er ég búin að fara í marga hringi með þetta mál. Reyna að vera skynsöm, sanngjörn, raunsæ og með kalt mat. En það er alveg sama hvað ég reyni - hjartað segir NEI. Réttlætiskenndin segir NEI. Alveg sama hvernig ég hugsa þetta, frá hvaða hlið - og þær eru margar - mér finnst einhvern veginn að verið sé að byrja á öfugum enda. Hengja bakara fyrir smið. Ég get ekki samþykkt það.

Ég ætla því að mæta á Austurvöll klukkan þrjú í dag. Ekki aðeins til að mótmæla Icesave-samningnum heldur líka til að krefjast þess að tekið verði á vanda heimilanna. Okkar, sem sjáum skuldirnar okkar rjúka upp, skattana hækka, verðlagið fara upp úr öllu valdi á meðan bankar og innheimtustofnanir - jafnvel ríkisins - ganga hart að skuldurum í vanda.

Síðast en ekki síst ætla ég að krefjast réttlætis. Krefjast þess að tekið verði á sökudólgunum, þeim sem bera ábyrgð á ástandinu. Að íslenskt réttarkerfi hafi döngun í sér til að gera það sem Danirnir gerðu við Bagger - láta þá sem brutu af sér sæta ábyrgð. Ekki okkur sem alsaklaus erum.

Viðbót: Bendi á tvær góðar greinar í prentmiðlum dagsins - Herdís Þorgeirsdóttir í Fréttablaðinu og Árni Þórarinsson í Lesbók Morgunblaðsins.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Icesave-samningur - Bretland
• Icesave-samningur - Holland

Þrumuræða og sígild áminning

Þegar ég er með pistil á prjónunum, er að móta hann í huganum og rifja upp hvaða ítarefni ég á í sarpinum til að tengja í eða birta, kemur ýmislegt upp úr kafinu. Í þetta sinn var það þessi þrumuræða Herberts Sveinbjörnssonar, formanns Borgarahreyfingarinnar. Ræðan er flutt á Borgarafundi 12. janúar - áður en Borgarahreyfingin var stofnuð, minnir mig. Enda ríkisstjórn Geirs Haarde enn við völd og ekki búið að boða til kosninga.

Ég hlustaði á Herbert og hugsaði með mér, að velflest sem hann sagði þarna, fyrir rúmum 5 mánuðum, ætti við enn þann dag í dag. Mér fannst ræðan svo mögnuð að ég ætla að láta hana standa í sérfærslu, ekki blanda henni saman við það sem á eftir kemur. Hlustið á Herbert og pælið í því sem hann segir.

Þeir kýldu á það

Ég tek ofan fyrir þessum höfðingjum. Nú opnast fyrir þeim nýr heimur sem þeir geta nýtt sér til fróðleiks og skemmtunar. Gott hjá þeim!

Tíufréttir RÚV 18. júní 2009

Örvænting, örþrifaráð og fórnarlömb græðgi

"Ég er óttaslegin. Það er ekki langt í að ég verði skelfingu lostin. Ekki aðeins vegna óvissrar framtíðar, bæði fjárhagslegrar og annars konar, heldur einnig vegna ókyrrðarinnar, undirtónsins í samfélaginu, undiröldunnar... ...Örvæntingin er skelfileg. Hvað tekur fólk til bragðs sem hefur engu að tapa lengur?"

Þetta skrifaði ég meðal annars í bréfi til allra þingmanna og ráðherra ríkisstjórnarinnar fyrir aðeins 9 dögum. Mig grunaði ekki að svo stuttur tími liði þar til fólk færi að grípa til örþrifaráða. Þessi maður lagði húsið sitt í rúst til að tjá örvæntingu sína og vekja athygli á hvernig farið er með varnarlausar fjölskyldur sem lentu í klónum á siðlausum bankamönnum. Hann, og við öll reyndar, er fórnarlamb græðgi banka- og auðmanna. Hvað tekur sá næsti til bragðs? En þarnæsti... og svo koll af kolli? Ástand og aðstæður þessa manns eru ekkert einsdæmi og táknrænt að láta til skarar skríða á sjálfan þjóðhátíðardaginn þegar Íslendingar halda upp á sjálfstæði þjóðarinnar.

Fréttir Stöðvar 2 og RÚV 17. júní 2009

 

Í tilefni þessa atviks og umræðunnar um "einkalífeyrissjóð" Sigurjóns Þ. Árnasonar gróf ég upp viðtal við hann í Mannamáli frá 10. febrúar 2008. Þá var farið að þrengja að bönkum. Millibankalán urðu illfáanleg um mitt ár 2007 og lausafjárstaða versnaði. Hálfum öðrum mánuði eftir að þetta viðtal birtist, eða 29. mars 2008, stofnaði Sigurjón Icesave í Hollandi. Græðgi hans voru engin takmörk sett. Takið enda sérstaklega eftir orðum hans um græðgi í viðtalinu.

Mannamál 10. febrúar 2008

 

Hér segir Einar Kárason sögur úr gróðærinu og hvernig bankarnir fóru með spariféð sem þeir ryksuguðu til sín bæði hér heima og erlendis. 

Mannamál 9. nóvember 2008

 

Og hér segir Einar söguna af sölu Íslenskra aðalverktaka, hæstaréttardómnum og sinnuleysi ráðamanna sem frömdu lögbrot og ypptu bara öxlum. Hefði hæstaréttardómur verið hunsaður svona gjörsamlega annars staðar í heiminum? Maður spyr sig...

Mannamál 18. maí 2008

 

Margir hafa furðað sig á því í gegnum tíðina hvernig gat staðið á því að Transparency International mældi alltaf svona litla spillingu á Íslandi. Ísland var gjarnan í fyrsta sæti lista yfir MINNST spilltu ríki veraldar. En við vissum mætavel að spilling var hér meiri en víðast hvar. Við hlógum að þessu og botnuðum ekkert í þessum mælingum.

Stundum, þegar verið er að mæla eitthvað, er það svo lítið að það mælist bara alls ekki. Getur verið að spillingin á Íslandi hafi verið svo gríðarleg að mælingarskalarnir náðu ekki utan um hana? Svo geigvænleg að hún mældist bara alls ekki? Maður spyr sig...

Ég um mig frá mér til mín

Þetta gæti orðið svolítið flókið...

Forréttindastéttin og fávitarnir

Mikill er máttur peninga og valds, tengslanetsins og klíkunnar. Sigurjónsmál hin nýjustu eru sambland af ótrúlegri forherðingu, ósvífni og ósannindum. Miðað við fréttaflutning fjölmiðla í gærkvöldi mætti ætla að Sigurjón Þ. Árnason hefði átt einkalífeyrissjóð með a.m.k. 70 milljóna króna innistæðu. Leitað var álits hjá lögmanni Sigurjóns og lögmanni Landsbankans, sem væntanlega er félagi og fyrrverandi samstarfsmaður Sigurjóns. Ekki var leitað til óháðra lögmanna úti í bæ. Ætli það hefði nú ekki þjónað sannleikanum betur. Hér eru fréttir kvöldsins um málið.

Svo kom lögmaður Sigurjóns, Sigurður G. Guðjónsson, í Kastljós og talaði enn um einkalífeyrissjóð Sigurjóns. Dásamlegt.

Ég sinnti erindum fyrir son minn í gær. Hann er í námi erlendis. Ég sótti fyrir hann skattkort og fór með það í bankann. Hann þarf nefnilega að taka út séreignarlífeyrissparnaðinn til að geta lifað. Strákurinn átti um 500.000 krónur í séreignarsparnaði. Ekki há upphæð, en hann er líka ungur. Bankamenn og útrásardólgar sáu til þess að um 322.000 krónur af sparnaðinum töpuðust í hruninu. Hann fær heilar 178.000 íslenskar krónur í sinn hlut. Hann hefur ekki efni á að koma heim og fær enga vinnu. Ég hef ekki efni á að heimsækja hann þegar hann útskrifast. Mér varð hugsað til Sigurjóns og 70 milljónanna hans - og sonar hans, Icesave. Tapaðist ekkert af sparnaði Sigurjóns? Ferðast hann enn á Saga-Class um heiminn og lætur okkur borga reikninginn? Litla 650 milljarða+. Maður spyr sig...

Ég fékk fróðleg bréf í gær frá manni... köllum hann bara Kristján, sem ofbýður umfjöllunin um "einkalífeyrissjóð" Sigurjóns Þ. Árnasonar og ég ætla að birta einn og segja frá því sem ég fann sjálf.

Fyrst sagði Kristján mér frá þessu. Síðan er ekki lengur opinberlega á netinu en ekkert hverfur þaðan alveg. Þarna sjáum við þrjár leiðir til lífeyrissparnaðar, þar á meðal Fjárvörslureikninga. Samkvæmt nýjustu upplýsingum um þá reikninga eru sjóðfélagar í "einkalífeyrissjóði" Sigurjóns 2.514 í janúar 2009 (sjá fylgiskjal neðst í færslu). Lán Sigurjóns er hjá Fjárvörslureikningi III. Á síðunni sem vísað er í er skjal merkt: 3) Samningur um Fjárvörslureikninga Landsbankans-Landsbréfa (sjá líka fylgiskjal neðst í færslu). Skoðum það.

Í samningnum kemur fram að Fjárvörslureikningur III fjárfestir eingöngu í FORTUNA III, alþjóðlegum verðbréfasjóði Landsbréfa (Landsbankans). Fortuna III-sjóðurinn er svokallaður sjóðasjóður, þ.e. sjóður sem fjárfestir aðeins í öðrum sjóðum.

En hvað er þessi Fortuna-sjóður og hvar er hann til húsa? Maður gúglar smá og viti menn - Fortuna-sjóðurinn er með lögheimili á Guernsey. Guernsey er ein af Ermarsundseyjunum, heyrir undir Breta og er skattaskúmaskot á borð við Sviss, Lúxemborg og Bresku Jómfrúreyjar (Tortóla).

Mín takmarkaða þekking á peningum og fjármálum og sáraeinföld rökleiðsla segir mér þetta: Sigurjón Þ. Árnason > Fjárvörslureikningur III > Fortuna III > Guernsey > Skattaskúmaskot dauðans. Einkalífeyrissjóður, hvað?

Fortuna-sjóðurinn og Guernsey er ekkert nýtt. Það er þó nokkuð síðan bankarnir fóru að bjóða t.d. kvótakóngum og öðrum sem höfðu fé milli fingra, vel eða illa fengið, að fela fyrir þá peninga fyrir skattinum. Munið þið eftir þessu, sögunni hans Ara Matt í Silfrinu? Ég fann grein úr Morgunblaðinu frá 6. janúar árið 2000 - fyrir einkavæðingu bankanna - þar sem Landsbankamenn tala fjálglega um "aflandsþjónustu". Það þýðir á mannamáli leiðir til að svíkja undan skatti. Ég fann líka þingsályktunartillögu þriggja þingmanna frá 126. löggjafarþingi 2000-2001 um afnám skattleysissvæða. Um að koma í veg fyrir að fjármagnseigendur og fyrirtæki geti komið sér hjá því að greiða til samfélagsins. Framsaga Ögmundar Jónassonar er hér. Ég leitaði ekki uppi örlög tillögunnar en giska á að hún hafi sofnað í nefnd eða verið stungið ofan í skúffu.

En nóg um hugleiðingar mínar og aftur að bréfum Kristjáns. Ég get ekki státað mig af því að skilja alveg allt sem hann segir, en líklega flest, býst ég við. Gefum Kristjáni orðið:

******************************

Þeir (RÚV) halda áfram að kalla þetta "einkaséreignarsjóð" - það er hugtak sem búið var til af Landsbankanum til að afvegleiða fólk. "Það var einkaséreignarsjóður Sigurjóns í Landsbankanum sem keypti tvö skuldabréf af Sigurjóni" segir á ruv.is - þetta er haft beint upp úr fréttatilkynningu Landsbankans. Þetta orðalag nota bæði bankinn og Sigurður G. að einhverju leyti til þess að gefa inneign Sigurjóns þá ásýnd að hún sé annars eðlis en inneignir allra annarra Íslendinga sem eiga peninga í hinum ýmsu séreignarlífeyrissjóðum.

Þótt menn gefi þessu nöfn á borð við 'einka'séreignarsjóður, er þetta hefðbundinn séreignarlífeyrissparnaður í lífeyrissjóði sem er í vörslu Landsbankans. Sigurjón er einn af sjóðsfélögunum og hans inneign í sjóðnum er ekkert meira 'einka' heldur en hver önnur inneign í séreignarlífeyrissjóðum á Íslandi.

Sjóðsfélagar fá að velja um 'tegund fjárvörslureiknings' sem fjárfest skal í (I, II eða III), en hafi sjóðurinn fjárfest í veðskuldabréfum tryggðum í fasteignum gengur það klárlega gegn skilmálum sjóðsins, sem samþykktir eru af fjármálaráðuneytinu. Hvað þá ef hann fjárfesti í veðskuldabréfum einstakra sjóðsfélaga og með tilliti til inneignar í sjóðnum. Á síðunni sem ég sendi þér fyrr í dag er tengill á annan séreignarsjóð, Íslenska lífeyrissjóðinn, sem einnig býður upp á þrjár leiðir (I, II, III). (Innsk. - sjá viðhengi neðst í færslu). Hann hefur heimild til að kaupa veðskuldabréf, skv. skilmálum. Skilmálar séreignarlífeyrissjóðs verða að vera samþykktir af fjármálaráðuneytinu og ekki voru neinir sérskilmálar fyrir Sigurjón samþykktir þar - enda hefði það ekki verið löglegt.

Hagnaður eða tap af kaupunum á skuldabréfum Sigurjóns koma enda niður á öllum sjóðsfélögum í Fjárvörslureikningi III (eða koma þeim til góða, verði ávöxtun næstu 20 ár undir 3,5%) - ekki eingöngu hluta Sigurjóns. Sjóðurinn fjárfestir fyrir alla í Fjárvörslureikningi III með sama hætti og allir í þeirri leið fá sömu ávöxtun - ávöxtunin er ekki einstaklingsbundin. Hugmyndir um slíkt eru út úr kortinu!

Ef þetta væri heimilt líkt og Sigurður G. heldur fram, væri það aldrei tengt við inneign hvers sjóðsfélaga, heldur væri það hluti af fjárfestingarstefnu sjóðsins að kaupa veðskuldabréf einstaklinga eða lögaðila, tryggð með veði í fasteignum. Það væri ekki bundið við einstaklinga sem ættu háar fjárhæðir hjá sjóðnum, heldur í boði fyrir fyrir annað hvort alla sjóðsfélaga eða allan almenning. Líkt og hefðbundin lífeyrissjóðslán.

Sigurður G. sagði í Kastljósi í kvöld að sjóðsfélagar í sjóðnum sem lánaði Sigurjóni hefðu "fullt forræði yfir" eign sinni í sjóðnum. Þetta er ósatt, þeir hafa einungis val um fjárvörslureikning líkt og segir í skilmálum sjóðsins. Það eru engir aðrir skilmálar sem hafa verið samþykktir fyrir þennan sjóð, með þessa kennitölu, af stjórnvöldum. Sigurður bætti síðan við: "Sigurjón á þennan sjóð" - en hann á ekki meira í sínum sjóð en ég á í mínum 600 þ.kr. sjóð. Og hvorki ég né Sigurjón getum ráðstafað okkar hluta - kerfið er ekki þannig upp sett, heldur skal sjóðsstjórn "móta fjárfestingarstefnu og ávaxta fé sjóðsins með hliðsjón af þeim kjörum sem best eru boðin á hverjum [*] tíma með tilliti til ávöxtunar og áhættu. Stjórn lífeyrissjóðs er heimilt að móta sérstaka fjárfestingarstefnu fyrir hverja deild í deildaskiptum sjóði. " (lög um starfsemi lífeyrissjóða)
[*] eitthvað segir mér að betri kjör hafi verið í boði á markaði með skuldabréf tryggðum með veði í fasteign.

Mergur málsins er auðvitað að þetta er úttekt, en ekki bara lán. Lífeyrissjóðurinn yrði að bjóða öllum öðrum (a.m.k. öllum sjóðsfélögunum) samskonar lán og lánakjör, ef hann ætlaði að komast upp með þetta. En það er auðvitað ekki heimilt skv. skilmálum sjóðsins - sjóðurinn fjárfestir eingöngu erlendis. Þetta held ég að Sigurði hefði vel mátt vera ljóst þegar hann samdi gerninginn.

Þegar Helgi Seljan spurði í viðtalinu: "Þarf hann ekki að borga skatt af þessu?", svaraði Sigurður: "Nei, hann er að taka lán". Þetta er einnig ósatt, komist Sigurjón á einhvern hátt upp með þessa lántöku (líkt og Kaupþingsfólkið virðist vera að komast upp með niðurfellingu persónuábyrgða), mun verða litið á mismun á vaxtakjörunum á láninu og almennum vöxtum á markaði, sem tekjur. En það er annað mál.

Hannes J. Hafstein, lögfræðingur hjá Landsbankanum virðist hafa lagt blessun sína yfir gjörninginn í tölvupósti, dags. 10 des. 2008. Endurritað efni tölvupóstarins er hjálagt. Ég þekki örlítið til Hannesar og einungis af góðu. Í tölvupóstinum kemur fram mjög framsækin lagatúlkun og helst er að sjá af niðurlagi tölvupóstsins að það hafi verið pantað. Ég hef reyndar prófað það á eigin skinni að Sigurður G. getur verið mjög ágengur og þrautseigur, og hef ég séð hann sannfæra fólk á ótrúlega hæfileikaríkan hátt.

Ég bið þig að afsaka kverúlantastílinn á þessum tölvupósti, ég á bara ekki orð yfir gjörðum þessara manna og andvaraleysi fjölmiðla. Aðeins einn fjölmiðill hefur leitað álits utanaðkomandi sérfræðinga, það var Vísir sem spurði formann Landssambands lífeyrissjóða. Af hverju í ósköpunum fær ekki einhver fjölmiðill óhlutdrægan lögfræðing eða lögmann til að skoða þetta mál?

Hér kemur bréfið sem birtist í kvöldfréttunum, með nokkrum innskotum (leturbr. mínar):

--- Endurritað eftir myndskoti í kvöldfréttum sjónvarps, 15. júní 2009.---

From:               Hannes J. Hafstein
Sent:                10. desember 2008  14:47
To:                   Friðrik Nikulásson
Subject:           Einkaséreignarsjóður

Sæll.

Ég er búinn að skoða þetta mál þar sem lagt er til að sjóðurinn kaupi skuldabréf útgefið af sjóðsfélaga en til tryggingar eru fasteignir.

Um fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða á þeim séreignarsparnaði sem þeim er falin ávöxtun fer eftir 28. gr. laga nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda, og þeim samningi sem gerður er við viðkomandi sjóðsfélaga. Ekki er þó heimilt að víkja frá lagaákvæðum um fjárfestingarstefnu. [*]

Þau skuldabréf sem hér eru til skoðunar falla undir 3. tl. 1. mgr. 36. gr. laganna en þar kemur fram að lífeyrissjóði sé m.a. heimilt að ávaxta fé í skuldabréfum tryggðum með veði í fasteign að hámarki 75% af metnu markaðsvirði. Ég geri ráð fyrir að skuldabréfin falli undir þessi skilyrði varðandi veðhlutfall.

Önnur ákvæði varðandi fjárfestingarheimildirnar koma einnig til skoðunar í þessu sambandi. Sérstaklega 5. mgr. 36. gr. þar sem fram kemur að samanlögð eign sjóðsins í verðbréfum útgefnum af sama aðila skuli ekki vera meiri en 10% af hreinni eign sjóðsins.

Í þessu sambandi verður að líta á eign hvers viðskiptavinar í einka-séreignarsjóðum sem sjálfstæðan sjóð í skilningi laganna. [**] Þannig verða fjárfestingar fyrir hvern viðskiptavin að uppfylla skilyrði 36. gr. laga 129/1997.

Með vísan til ofangreinds er niðurstaðan sú að kaup á umræddum skuldabréfum séu heimil að því gefnu að fjárfestingar fyrir viðkomandi viðskiptavin í heild uppfylli skilyrði 36. gr. laga nr. 129/1997. [***]

Kveðja,
Hannes
--------------------------
[*] Það athugist að lögin setja lágmarksviðmið um í hverju sjóðum er heimilt að fjárfesta og að hvaða marki. Síðan er í ákvæðinu gert ráð fyrir að skilmálar (samþykktir af fjármálaráðuneyti sbr. 9. gr. laganna) í samningi milli vörsluaðila og sjóðsfélaga afmarki fjárfestingarheimildir. Fjárfestingarheimildir sjóðsins, leiðum I, II og II sem eru í boði, eru alveg skýrar og þær heimila ekki kaup á skuldabréfum tryggðum með veði í fasteign.

[**] Þetta er lögfræðileg rökleysa. Til að byrja með er um að ræða hefðbundinn séreignarsjóð, hann er ekkert meira ‘einka' heldur en hver annar séreignarsjóður. En fyrst og fremst er út í hött að líta megi á hvern sjóð sem ‘sjálfstæðan sjóð í skilningi laganna'. Þetta hefur reyndar komið fram í fjölmiðlum, formaður Landssambands lífeyrissjóða leiðrétti þennan misskilning. Maður er aðili í séreignarsjóði, það eru ekki til séreignarsjóðir í einkaeigu, með sérstakri sjóðsstjórn og vörsluaðila, sérstökum skilmálum og samþykktum. Og væru þeir til, þá er ekki um það að ræða í tilviki þessa viðskiptavinar.

[***] Með þessu er lögfræðingurinn að segja að, þar sem inneign hvers félaga sé sjálfstæður sjóður (sem reyndar er bull), megi bréf útgefin af einum aðila aldrei fara yfir 10% af nettó inneign. M.ö.o., þessi kaup séu heimil ef bréfin sem útgefin eru af Sigurjóni nema ekki meira en 10% af hreinni eign Sigurjóns sjálfs. Hann verður því að hafa átt a.m.k. 700 milljónir samtals í sínum persónulega séreignarsparnaði, til þess að þetta gæti talist heimilt að mati lögfræðingsins.

Ofan á allt annað, finnst mér kostulegt ef maðurinn er er búinn að læsa 700 m.kr. í séreignarsjóði, en getur ekki losað 70 m.kr. öðruvísi en með því að taka veð út á húsin sín. Það er ágætis bobbi.

*********************************

Sagði Kristján. Forréttindastéttin lítur greinilega á almenning sem fávita - og kemur fram við hann sem slíkan. Ég mótmæli!

Mig langar að skjóta því hér inn að Hannes þessi J. Hafstein, lögmaður Landsbankans sem sagði gjörning Sigurjóns löglegan, er einn innsti koppur í búri Intrum Justitia - innheimtufyrirtækisins sem innheimtir gjaldfallnar skuldir heimilanna, að sögn af hörku, og stórgræðir á því. Einn eigenda Intrum Justitia er Landsbankinn - nú ríkisbanki undir meintri stjórn ríkisstjórnar Íslands.

Sigurvin, sem skrifar oft athugasemdir við bloggpistlana mína, kom með þessa við síðasta pistil: "Einu sinni var náungi sem dró sér fé úr sjóði. Vinirnir í sjóðstjórninni uppgötvuðu fjárdráttinn. "Úps, hann gæti lent í fangelsi, við verðum að gera eitthvað". Og þá var útbúið skuldabréf, veðin voru kannski ekki uppá marga fiska en málinu var samt bjargað - bókhaldið stemmdi.

Þetta er að sjálfsögðu óskylt mál en það er margt skrítið við lánveitingu þessa sjóðs til þessa fyrrverandi bankastjóra, eiginlega eins og þetta hafi verið e.k. "eftiráredding".

Hvers vegna er vísitala september notuð (síðasti mánuður gamla bankans) en ekki nóvember, þegar bréfið er gefið út? Hvernig getur 'einka'sjóður haft sömu kennitölu og almennur sjóður bankans og samt gilt mismunandi lög um þessa "tvo" sjóði. Eru einhver lög til um 'einka'séreignasjóði?

En við getum verið alveg róleg, þetta verður örugglega rannsakað ofan í kjölinn og engin ástæða til að ætla að hér sé eitthvað óhreint á ferð, þetta er jú NÝI bankinn... Kannski sömu einstaklingarnir... en...??

**********************************

Heiða B. Heiðars var handtekin í gær fyrir að setjast á götuna fyrir framan Alþingishúsið og neita að standa upp í mótmælum gegn Icesave-samningnum. Sigurjón Þ. Árnason, höfundur Icesave og fleiri gjörninga, og hans líkar ganga lausir. Hvort þeirra ætli hafi framið stærri glæp gegn íslensku þjóðinni, Heiða eða Sigurjón?

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Fjárvörslureikningur Landsbankans - janúar 2009
• Samningur um Fjárvörslureikninga Landsbankans-Landsbréfa
• Samningur um Íslenska lífeyrissjóðinn
• Tíund - mars 2009
• Tíund - júní 2009

Máttur netsins og framtíð lýðræðis

Sigrún Davíðsdóttir hefur verið einn ötulasti fréttaskýringa- og rannsóknablaðamaður landsins um nokkurt skeið. Sigrún hefur verið með pistla í Speglinum á Rás 1 sem lesa má á vef RÚV hér. Hún hefur líka skrifað margar, góðar fréttaskýringar í Fréttaauka Eyjunnar - sjá hér. Nýjasta fréttaskýring Sigrúnar fjallar um kúlulán Sigurjóns Þ. Árnasonar og er fróðleg lesning í meira lagi. Nú munu þau furðulegu "lánamál" vera á allra vitorði og komin inn á borð hjá FME - alltént annað lánið af tveimur. Þetta mál kom upp á netinu, hélt áfram á netinu og fyrir þrýsting netverja (les. almennings) er það nú til skoðunar. Við væntum þess að málinu verði fylgt fast eftir. Nú reynir á heiðarleika og sjálfstæði embættismannanna.

Meðal þess sem Sigrún segir í fréttaskýringu sinni er þetta: "Í skuldabréfinu kemur í ljós að veðið fyrir láninu er húsið í vesturbænum sem Sigurjón býr í en síðan handskrifað á bréfið að þetta sé ‘eignarhluti Sigurjóns'. Þó kemur fram í undirskriftum bréfsins að eiginkona Sigurjóns er þinglýstur eigandi hússins sem þau hjón búa í. Húsið var fært á eiginkonuna um miðjan október, viku eftir hrun Landsbankans." Því spyr ég: Ef Sigurjón á helming í húsinu hlýtur brunabótamat þess að vera 80 milljónir. Ekki má veðsetja húseign umfram brunabótamat. Ef kona Sigurjóns er skráð fyrir öllu húsinu verður brunabótamat þess að vera 40 milljónir til að geta tekið veð í húsinu fyrir þeirri upphæð. Í báðum tilfellum, Granaskjóli 28 og Bjarnarstíg 4, er brunabótamat húseignar rétt rúmlega "láns"upphæðin eins og sjá má á gögnum Fasteignaskrár Íslands. Það hlýtur því að vera rangt, eins og Sigrún bendir á, sem fram kemur í skuldabréfinu (sjá viðhengi neðst í færslunni) að um "eignarhluta Sigurjóns" sé að ræða.

Eins og fram hefur komið víða kemst Sigurjón hjá því að borga skatt af þessum "lífeyrissparnaði" með því að veita sjálfum sér slík "lán", auk þess sem lög kveða á um að lífeyrissparnað geti fólk aðeins tekið út eftir sextugt. Sigurjón er fæddur 24. júlí 1966 og er því rétt tæplega 43 ára. Hvað segja þeir sem hafa ýmist tapað milljónum úr séreignasjóðum sínum eða öðrum lífeyrissjóðum við þessu? Hvað segja þeir sem tapað hafa aleigunni í hlutabréfum eða sjóðum ýmiss konar sem bankarnir stofnuðu til að ryksuga til sín sparifé fólks og nota það að eigin vild? Maður spyr sig...

Hér er umfjöllun Moggans og Fréttablaðsins í dag. Auk þess vakti þessi frétt á Vísi.is athygli mína. Ég sagði í viðtali við Spegilinn í síðustu viku að fólk fái ekki heildarmyndina af þjóðmálaumræðunni með því að treysta á hefðbundna fjölmiðla - blöð og ljósvakamiðla. Ég stend við það. Eitthvað svipað og miklu fleira sagði ég í 50 mínútna viðtali við Ævar Kjartansson og Ágúst Þór Árnason um daginn. Því viðtali verður útvarpað einhvern af næstu sunnudagsmorgnum í þættinum Framtíð lýðræðis á Rás 1. Máttur netsins er mikill og á eftir að aukast. Netið - bloggið og netmiðlar ýmiss konar - gegna gríðarlega miklu og stóru hlutverki í framtíð lýðræðis á Íslandi.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Skuldabréf Sigurjóns - Granaskjól 28
• Skuldabréf Sigurjóns - Bjarnarstígur 4
• Fjávörslureikningur Landsbankans 30.6.07
• Fasteignaskrá - Veðbandayfirlit - Granaskjól 28
• Fasteignaskrá - Veðbandayfirlit - Bjarnarstígur 4

Hver gætir hvaða hagsmuna?

Nokkrir Pressupennar hafa lagt sig í líma í vikunni við að ófrægja Evu Joly og grafa undan trúverðugleika hennar. Það hefur ekki tekist því fólk sér almennt í gegnum svona hræsnisfullt skítkast. Það er ekki eins auðvelt að ljúga að okkur og áður því nú eru allir á verði og netið sér til þess að upplýsingar berast manna á milli á ljóshraða. Íslenska þjóðin virðist hafa slegið skjaldborg um Evu Joly og ver hana með kjafti og klóm. Enda gerði hún samning við þjóðina eins og hún segir í viðtali í helgarblaði DV. Þar segir Eva m.a.: "Ég lít svo á að ég hafi ekki gert samning við stjórnvöld heldur við þjóðina..." og hún segir jafnframt: "Og ég er þeirrar skoðunar að það sé einmitt í krafti almenningsálitsins sem unnt er að fylgja eftir rannsókninni á bankahruninu." Þetta verðum við öll að taka til okkar. Við erum almenningur og almenningsálitið sem Eva talar um er álit okkar. Við verðum að átta okkur á styrkleika okkar og valdi sem sameinaður hópur. Sundruð fáum við engu framgengt.

Í umfjöllun um þær brigður sem bornar hafa verið á hæfi hennar og Sigríðar Benediktsdóttur vegna almennra orða þeirra um hrunið segir Eva Joly: "Það að mega tjá skoðanir sínar opinberlega eru grundvallarréttindi. Og það má alltaf gera ráð fyrir því að þeir sem mögulega hafa framið efnahagsbrot og eiga hagsmuna að gæta haldi uppi vörnum með ógnunum og tilraunum til þöggunar. Þeir óska þess, sem eru vitanlega draumórar, að reglan um að allir séu saklausir uns sekt er sönnuð komi í veg fyrir grunsemdir og rannsókn mála. En þannig er þetta ekki í raunveruleikanum". Þetta er gott viðtal, ég mæli með því.

Ég mæli líka með að fólk lesi frábæran bloggpistil Jóhanns Haukssonar, Mengun hugarfarsins. Þar veltir Jóhann fyrir sér orðaparinu hæfi-vanhæfi, setur það í samband við völd og áhrif og leggur út af niðurstöðunni. Jóhann vitnar í grein eftir Carsten Valgreen, hagfræðing hjá Danske Bank, sem birtist í Fréttablaðinu 10. janúar sl. Greinina má lesa í heild sinni hér. Jóhann vitnar í þessi orð Carstens: "Ísland er lítið, einsleitt samfélag þar sem innbyrðis tengsl eru mikil. Þetta er bæði mikill styrkleiki og veikleiki. Þetta er rót kreppunnar. Slík samfélagsgerð virkar næstum eins og fjölskylda eða eitt fyrirtæki. Útilokun tiltekinna vandamála og ákvörðun um að þagga þau niður þróast mjög auðveldlega, og af því leiðir að erfitt er að grípa inn í þegar þau hafa hreiðrað um sig."

Carsten Valgreen tók þátt í að skrifa rannsóknarskýrslu um uppsveifluna á Íslandi í mars 2006. Ætli okkur rámi ekki flest í viðbrögð íslenskra stjórnvalda og viðskiptalífsins. Það varð allt vitlaust. Danirnir voru ófrægðir í bak og fyrir, sagðir öfundsjúkir og fleira miður fallegt. Bankarnir fengu menn til að skrifa mótvægisskýrslur og Viðskiptaráð fékk m.a. Tryggva Þór Herbertsson, nú alþingismann Sjálfstæðisflokks, til að skrifa um "fjármálastöðugleikann" á Íslandi. Um þessi viðbrögð segir Carsten meðal annars: "Þetta kom mér þannig fyrir sjónir að allir, þar með talið allir embættismenn, væru staðráðnir í að taka ekki á ástandinu á yfirvegaðan og hlutlægan hátt. Þess í stað gáfu viðbrögð flestra, meðal annars opinberra stofnana til kynna útbreidda hjarðhegðun og hugarfar sem einkenndist af "við á móti þeim" viðhorfi."

Ég hef á tilfinningunni að ófrægingarherferð sú sem nú á sér stað gegn Evu Joly og Sigríði Benediktsdóttur sé í eðli sínu náskyld hinum hörðu viðbrögðum við skýrslu Danske Bank í mars 2006. Afneitun og ófræging. En við höfum lært af reynslunni, er það ekki? Nú spyrjum við gagnrýnna spurninga eins og t.d.: "Hverjir eru það sem ófrægja þær og af hvaða hvötum gera þeir það?" Mér finnst svarið nokkuð augljóst, a.m.k. í sumum tilfellum.

Sigurður G. Guðjónsson er lögmaður Stoða (Jóns Ásgeirs og co.), fyrrverandi stjórnarmaður í Glitni sem var í eigu m.a. Jóns Ásgeirs og nátengdur Sigurjóni Þ. Árnasyni, fyrrverandi bankastjóra Landsbankans. Í sameiningu hafa þeir félagar nú orðið uppvísir að þessu og þessu - fyrir utan allt annað, s.s. Icesave. Eins og sjá má hér eru "lánin" ekki tekin úr einkasjóði Sigurjóns eins og Sigurður G. Guðjónsson hélt fram heldur úr Fjárvörslusjóði Landsbankans sem á fjórða þúsund manns áttu hlut í árið 2007. Sigurður er auk þess svili Björgvins G. Sigurðssonar, fyrrverandi viðskiptaráðherra, sem jós útrásina lofi og hafðist ekki að í aðdraganda hruns og eftir það. Auðvitað vill Sigurður G. Guðjónsson enga rannsókn á hruninu.

Hér er gott dæmi um það sem Jónas Kristjánsson kallar "kranablaðamennsku". Fréttamaður segir "netverja klóra sér í kollinum" (ég brást reyndar allt öðru vísi við) og segir frá 40 milljóna láninu til Sigurjóns.  Fréttamaður talar við Sigurð G. sem segir Sigurjón eiga sinn eigin lífeyrissjóð sem lánið er tekið hjá. Fréttamaðurinn kannar málið ekkert frekar, leitar ekki sannleikans í þessu furðulega máli, en tekur orð Sigurðar G. góð og gild. Þeir sem ekki lesa netmiðla og blogg gætu trúað þessu. Stórhættuleg fréttamennska.

Jónas Fr. Jónsson, fyrrverandi forstjóri Fjármálaeftirlitsins, klagaði Sigríði Benediktsdóttur, sem situr í Rannsóknarnefnd Alþingis, fyrir að viðhafa almenn orð um græðgi og andvaraleysi í aðdraganda hrunsins í skólablaði Yale-háskóla í Bandaríkjunum. Eitthvað sem við höfum öll verið að ræða í allan vetur og er á allra vitorði. Egill Helgason orðaði það einhvern veginn þannig um daginn að Sigríður gæti allt eins hafa sagt að sólin kæmi upp í austri eða að það rigndi oft á Suðurlandi. Jónas Fr. Jónsson gegndi stóru og mikilvægu hlutverki í aðdraganda hrunsins og steinsvaf á verðinum. Það er hreint ótrúlegt að tekið skuli mark á klögumálum hans. Auðvitað vill hann ekki láta rannsaka hrunið.

Ólaf Arnarson á ég ekki eins gott með að skilja. Jú, hann var starfsmaður banka og útrásardólga. Er hann að verja sína gömlu félaga - meðvitað eða ómeðvitað? Ég veit það ekki. Hann talar um misheppnað plott, oflof og að við tilbiðjum Evu Joly. Því er ég ekki sammála. Traust okkar á Evu Joly kemur tilbeiðslu ekkert við. Og hvernig hann dregur trúverðugleika trúnaðarmanna Joly í efa finnst mér eiginlega svolítið skondið. Á sama tíma og hún og Sigríður liggja undir ámæli fyrir að viðhafa almæltan sannleika um hrunið er spurt hvort trúnaðarmenn Evu Joly hafi hagsmuna að gæta. Hvaða hagsmuna? Hvernig dettur Ólafi í hug að konan velji sér trúnaðarmenn sem gætu mögulega haft aðra hagsmuni en þjóðin sjálf - almenningur? Hagsmuni réttlætis. Hvaða hagsmuna er Ólafur að gæta þegar hann dregur dómgreind og hæfi Evu Joly í efa á þennan hátt? Ólafur tjáði sig líka um þetta í Kastljósi föstudagsins - sjá hér.

Valtýr Sigurðsson er sérkapítuli. Ég fjallaði um hann hér og um embættismannakerfið sem hann tilheyrir hér. Þetta viðtal við Valtý verður honum - meðal annars - til ævarandi hneisu.

Agnes Bragadóttir skrifar þessa grein í Sunnudagsmoggann og segir Evu Joly hafa lög að mæla.

Brynjari Níelssyni, hæstaréttarlögmanni, botna ég ekkert í. Ég minnist þess ekki að hafa nokkurn tíma getað tekið undir neitt sem hann segir. Kannski misminnir mig. Í þessari grein í Fréttablaðinu frá í nóvember talar hann um að innviðir samfélagsins séu meira virði en verðbréf sem tapast höfðu. En við höfum aldeilis komist að því, að innviðirnir eru feysknir og fúnir - og viljum nýja innviði. Hann vill ekki kyrrsetja eigur auðmanna eða stofna embætti sérstaks saksóknara. Brynjari finnst kerfið okkar hafa virkað vel. En við höfum komist að því, að það virkaði bara alls ekki. Hér viðrar Brynjar vanþóknun sína á Evu Joly og hér segir hann Evu vera í pólitískri herferð! Í öllum bænum... ég bið þá sem skilja þennan mann að útskýra fyrir mér hvað honum gengur til. Hvers konar manneskja hann er og hvaða hagsmuni hann er að verja - ef einhverja.

Ég held að stjórnvöld og óvildarmenn Evu Joly verði að gera sér grein fyrir að það er rétt sem hún sagði í viðtalinu við DV. Hún gerði samning við þjóðina. Íslenska þjóðin krefst réttlætis og Eva Joly er holdgervingur þess réttlætis. Hún er tákn vonarinnar og þjóðin stendur þétt að baki henni. Hver sá sem reynir að grafa undan rannsókninni með því að ófrægja hana, rægja eða vinna gegn henni er um leið að ófrægja, grafa undan og vinna gegn þjóðinni og réttlætiskennd hennar. Eva Joly á nákvæmlega engra hagsmuna að gæta, en hún er heiðarleg og vill leita sannleika og réttlætis. Samskiptin og upplýsingaflæðið á netinu sér til þess að duldir hagsmunir gagnrýnenda hennar eru grafnir upp og auglýstir rækilega. Almenningur ætlar að standa saman þar til réttlætinu er fullnægt.

Fögur er hlíðin, segir Björg Eva í stórfínum pistli sem ég hvet fólk til að lesa.

Exista, Síminn og Skipti

Ég sé ástæðu til að vekja athygli á athugasemd sem Gunnar Tómasson, hagfræðingur í Bandaríkjunum, skrifaði við síðustu færslu mína. Prjóna svo fleiru aftan við. Leturbreytingar og tenglar eru frá mér komnir.  Þetta skrifar Gunnar:

Sæl Lára Hanna.

Þann 21. apríl sl. sendi ég ábendingu um hugsanleg lagabrot til Páls Hreinssonar, formanns Rannsóknarnefndar Alþingis - sjá hér að neðan. Málið tengist Exista.

Kv. Gunnar

******************

Sæll Páll.

I.
Í eftirfarandi samantekt minni frá því í marz 2008 eru leidd rök að því að yfirtökutilboð Exista í allt hlutafé Skipta...
   1. braut sett skilyrði við einkavæðingu Símans;
   2. skapaði eldri eigendum Exista nokkurra milljarða skaða;
   3. ofmat að sama skapi verðmæti Skipta í bókhaldi Exista; sem
   4. jafngilti margföldu bókhaldsbroti af því tagi sem Jón Ásgeir var sakfelldur fyrir í Héraðsdómi Reykjavíkur 3. maí 2007.

II.
Þann 21. marz 2008 sendi ég eftirfarandi tölvupóst til viðskiptaráðherra:

Sæll Björgvin.

Ég tek mér það bessaleyfi að senda þér hér með umsögn mína um yfirtökutilboð Exista í allt hlutafé Skipta.
Umsögnin er innlegg mitt á viðskiptaþræði málefnin.com.

Virðingarfyllst,
Gunnar Tómasson

III.
Þann 6. apríl 2008 sendi ég eftirfarandi tölvupóst til Umboðsmanns Alþingis:

Hæstvirtur Umboðsmaður Alþingis.
Með hliðsjón af ákvæðum 5. gr. laga nr. 85/1997 leyfi ég mér að senda yður til athugunar í viðhengi lauslega samantekt varðandi embættisfærslu ráðherra í sambandi við nýafstaðin viðskipti í hlutabréfum Skipta.

Virðingarfyllst,
Gunnar Tómasson
[kennitala]

IV.
Viðskiptaráðherra og Umboðsmaður Alþingis létu tölvupóstum mínum ósvarað.

Virðingarfyllst,
Gunnar Tómasson

************

Yfirtökutilboð Exista í allt hlutafé Skipta - brýtur sett skilyrði við einkavæðingu Símans.

1. Í greinargerð framkvæmdanefndar um einkavæðingu dags. 4. apríl 2005 um fyrirkomulag sölu á hluta ríkisins í Landsíma Íslands hf. (sjá hér að neðan) segir m.a. að "Sala bréfa til hóps kjölfestufjárfesta verður háð eftirfarandi skilyrðum", þ.m.t. þessu:

"að tiltekinn hluti keyptra hlutabréfa og ekki minna en 30% af heildarhlutafé félagsins verði af hálfu kaupanda boðinn almenningi og öðrum fjárfestum til kaups fyrir árslok 2007, og sala á hlutum í félaginu til annarra eigi sér ekki stað fyrr en að lokinni slíkri sölu."

2. Viðskipti | mbl.is | 19.3.2008 | 10:48

Exista vill yfirtaka Skipti
Stjórn Exista ákvað á fundi sínum í morgun að leggja fram valfrjálst yfirtökutilboð í allt hlutafé Skipta, móðurfélag Símans. Tilboð Exista hljóðar upp á 6,64 krónur á hlut sem er sama verð og í nýafstöðnu hlutafjárútboði Skipta. Greitt verður með nýjum hlutum í Exista sem verða verðlagðir í samræmi við lokagengi á OMX í gær sem var 10,1 króna á hlut.

Fyrirhugað er að tilboðið standi í átta vikur. Verði gengið að tilboðinu mun Exista leggja til við stjórn Skipta að óskað verði eftir afskráningu félagsins eins fljótt og auðið er.

Stefnt að skráningu á ný síðar.

Í tilkynningu til kauphallar OMX er kemur fram að ástæða tilboðs Exista er sú að félagið telur ekki vera grundvöll fyrir eðlilega verðmyndun með hlutabréf Skipta á markaði í ljósi niðurstöðu nýafstaðins hlutafjárútboðs og þeirra óvenjulega erfiðu markaðsaðstæðna sem nú ríkja.

Vegna samþjappaðs eignarhalds og markaðsaðstæðna eru verulegar líkur á því að félagið og hluthafar þess muni ekki njóta þeirra kosta sem fylgja skráningu í kauphöll. Stefnt er að því að kanna skráningu félagsins á ný þegar aukið jafnvægi verður komið á fjármálamörkuðum.

„Það er mat Exista að tilboðsverðið, 6,64 krónur á hlut, endurspegli á sanngjarnan hátt núverandi raunvirði Skipta í samanburði við önnur fjarskiptafyrirtæki á markaði og nýlegar yfirtökur á sambærilegum fyrirtækjum.

Exista og dótturfélög þess eiga þegar 43,68% hlutafjár í Skiptum og gerir Exista tilboð í alla útistandandi hluti félagsins. Verði tilboðið samþykkt mun stjórn Exista nýta heimild í samþykktum félagsins til útgáfu allt að 2.846.026.330 nýrra hluta í Exista. Hlutafé Exista mun því að hámarki aukast úr 11.361.092.458 hlutum í allt að 14.207.118.788 hluti og eigið fé félagsins mun aukast um allt að 28,7 milljarða króna," samkvæmt tilkynningu.

Tilboðið er háð skilyrði um samþykki samkeppnisyfirvalda að því marki sem það kann að vera áskilið lögum samkvæmt.

Skipti voru skráð í Kauphöll OMX á Íslandi í dag í kjölfar hlutafjárútboðs.

Útboðið og skráning félagsins á hlutabréfamarkað var í samræmi við ákvæði kaupsamnings sem upphaflega var gerður við sölu ríkisins á 98,8% hlut í Landssíma Íslands hf. árið 2005.

Í útboðinu, sem stóð frá 10. til 13. mars 2008, var almenningi og öðrum fjárfestum boðið að kaupa 30% hlutafjár félagsins. Einungis seldust um 7,5% hlutafjár í félaginu.

3. Skilyrði um sölu 30% hlutabréfa til almennings og annarra fjárfesta var án fyrirvara um hugsanlegt söluverð:

Fyrirkomulag sölu á hlut ríkisins í Landssíma Íslands hf.

Framkvæmdanefnd um einkavæðingu hefur að undanförnu unnið að undirbúningi við sölu á hlutabréfum í Landssíma Íslands (Símanum) í samræmi við þá stefnu sem ríkisstjórnin og ráðherranefnd um einkavæðingu hafa markað.

Ákveðið hefur verið að selja eftirstandandi hlut ríkisins (98,8%) í einu lagi einum hóp kjölfestufjárfesta. Sala bréfa til hóps kjölfestufjárfesta verður háð eftirfarandi skilyrðum:
- að enginn einn einstakur aðili, skyldir eða tengdir aðilar, eignist stærri hlut í Símanum, eða í félagi sem stofnað er til kaupa á hlut í ríkisins í Símanum, en 45%, beint eða óbeint, fram að skráningu félagsins á Aðallista í Kauphöll.
- að tiltekinn hluti keyptra hlutabréfa og ekki minna en 30% af heildarhlutafé félagsins verði af hálfu kaupanda boðinn almenningi og öðrum fjárfestum til kaups fyrir árslok 2007, og sala á hlutum í félaginu til annarra eigi sér ekki stað fyrr en að lokinni slíkri sölu.
- að Síminn verði skráður á Aðallista Kauphallar hér á landi að uppfylltum skilyrðum Kauphallarinnar samhliða sölu til almennings og annarra fjárfesta, og innlausnarrétti verði ekki beitt gagnvart núverandi hluthöfum í Símanum (1,2%) fram að skráningu félagsins á Aðallista Kauphallar.
- að kjölfestufjárfestir fari ekki með eignaraðild, beina eða óbeina, í fyrirtækjum í samkeppni við Símann hér á landi.

Allir áhugasamir aðilar, sem hafa til þess getu, nægjanlega reynslu og fjárhagslegan styrk til að ljúka kaupum, koma til greina sem kaupendur. Upplýsingar um gang söluferlisins verða gefnar út með reglulegu millibili, en eðli máls samkvæmt verða ákveðnar upplýsingar varðandi söluferlið bundnar trúnaði, sem og til að viðhalda forsendum til samkeppni.

Stefnt er að því að ljúka söluferlinu í júlí n.k. Framkvæmdanefnd um einkavæðingu áskilur sér rétt til þess að hafna öllum tilboðum. Ráðherranefnd um einkavæðingu tekur ákvörðun um við hvaða aðila verður samið, að fengnum tillögum framkvæmdanefndar um einkavæðingu.

Við mat á tilboðum verður meðal annars horft til verðs, fjárhagslegs styrks og lýsingar á fjármögnun, reynslu af rekstri fyrirtækja, hugmynda og framtíðarsýn varðandi rekstur Símans, starfsmenn fyrirtækisins og þjónustu í þéttbýli og dreifbýli næstu fimm árin, og annarra viðeigandi þátta.

Ráðgjafar- og fjármálafyrirtækið Morgan Stanley í Lundúnum er framkvæmdanefnd um einkavæðingu til ráðgjafar við undirbúning sölu.

Reykjavík, 4. apríl 2005
Framkvæmdanefnd um einkavæðingu

4. Í markaðshagkerfi eins og því íslenzka ræðst raunvirði hlutabréfa af aðstæðum á hlutabréfamarkaði hverju sinni. Verð sem mætir ekki væntingum samningsaðila réttlætir því ekki að skilyrði um sölu bréfa til kjölfestufjárfesta séu sniðgengin.
5. Þann [3. maí 2007] var Jón Ásgeir Jóhannesson sakfelldur í Héraðsdómi Reykjavíkur fyrir "meiri háttar bókhaldsbrot með því að hafa látið rangfæra bókhald Baugs hf., átt þátt í að búin væru til gögn sem ekki áttu sér stoð í viðskiptum við aðra aðila og hagað bókhaldi Baugs hf. með þeim hætti að það gæfi ranga mynd af viðskiptum og notkun fjármuna."
6. Undirtektir almennings og annarra fjárfesta við útboðið á 30% hlutafjár Skipta jafngilda ótvíræðri staðfestingu á því að útboðsgengið 6,64 krónur á hlut var verulega umfram raunverulegt markaðsvirði.
7. Ef yfirtökutilboð Exista á öllum útistandandi hlutum í Skiptum á genginu 6,64 gengur eftir, þá mun útgáfa 2.846.026.330 nýrra hluta í Exista skapa eigendum þeirra 11.361.092.458 hluta sem fyrir eru tjón að upphæð mismuninum á 6,64 krónum og raunverulegu markaðsvirði x 2.846.026.330 - e.t.v. tjón upp á nokkra milljarða króna.
8. Eftir yfirtökuna myndi verðmæti Skipta í bókhaldi Exista vera ofmetið að sama skapi.
9. Meint bókhaldsbrot Jóns Ásgeirs Jóhannessonar fólst í því að hafa "látið færa til eignar (........) í bókhaldi Baugs hf. og til tekna hjá Baugi hf., sem lækkuð vörukaup, kr. 61.915.000 á grundvelli rangs og tilhæfulauss kreditreiknings (afsláttarreiknings) frá Nordica Inc., Miami í Flórída í Bandaríkjunum, dagsetts 30. ágúst 2001, að fjárhæð USD 589.890, sem jafngilti kr. 61.915.000 á færsludegi."
10. Hliðstætt bókhaldsbrot virðist blasa við ef yfirtökutilboð Exista á öllum útistandandi hlutum í Skiptum gengur eftir.

 *************************

Svo mörg voru orð Gunnars. Ekki get ég hrakið þau. Einhver...? Hér má sjá sitthvað um einkavæðingu Símans, bankanna og fleiri ríkisfyrirtækja á vef Forsætisráðuneytisins.

Þessu tengt - í október skrifaði Agnar Kr. Þorsteinsson bloggpistil þar sem hann sagði farir sínar ekki sléttar í viðskiptum við Exista. Agnar sagði frá grein sem hann hafði skrifað og birtist í Morgunblaðinu 4. júlí 2008. Hér er hún. Smellið þar til læsileg stærð fæst.

Strax daginn eftir, 5. júlí, birtist lítil svargrein frá framkvæmdastjóra samskiptasviðs Existu - og hann fékk rammagrein, hvorki meira né minna. Það fær ekki hver sem er.

Í desember tóku Bakkabræður yfir Exista eins og mbl.is greinir frá hér. Í apríl fengu svo hluthafar Exista yfirtökutilboð þar sem þeim voru boðnir 2 aurar - 0,02 krónur - fyrir hlut sinn í Exista. Um þetta skrifar Agnar aftur fínan bloggpistil 19. apríl.

Að lokum er hér ítarlegur fréttauki af Eyjunni eftir Sigrúnu Davíðsdóttur með fyrirsögninni Hversu lengi lifir Exista? Þessi mál eru öll með þvílíkum ólíkindum að það hálfa væri nóg.